पतौडी ट्रॉफीचे नाव बदलून तेंडुलकर-अँडरसन ट्रॉफी ठेवण्याचा निर्णय हा क्रिकेटमधील एक महत्त्वाचा बदल आहे, जो सकारात्मक आणि नकारात्मक दोन्ही दृष्टिकोनातून पाहिला जात आहे. एकीकडे, सचिन तेंडुलकर आणि जेम्स अँडरसन यांचा सन्मान करणे हा उद्देश आहे, तर दुसरीकडे मन्सूर अली खान पतौडी यांच्या ऐतिहासिक वारशाचा अनादर झाल्याची भावना काहींनी व्यक्त केली आहे. या वादाने क्रिकेटमधील परंपरा आणि आधुनिकता यातील तणाव पुन्हा एकदा समोर आणला आहे.
भारत आणि इंग्लंड यांच्यातील कसोटी क्रिकेट मालिकेसाठी वापरल्या जाणाऱ्या पतौडी ट्रॉफीचे नाव बदलून ते तेंडुलकर-अँडरसन ट्रॉफी असे ठेवण्यात आले आहे. यानंतर सोशल मीडियावर आणि क्रिकेट चाहत्यांमध्ये यावरून तीव्र प्रतिक्रिया उमटल्या.
माजी भारतीय कर्णधार मन्सूर अली खान पतौडी यांच्या नावाने सुरू झालेली ‘पतौडी ट्रॉफी’ ही भारत आणि इंग्लंड यांच्यातील कसोटी मालिकेचे प्रतीक होती. टायगर अशी ओळख असलेले पतौडी हे भारतीय क्रिकेटमधील एक दिग्गज व्यक्तिमत्त्व. त्यांनी 1960 आणि 1970 च्या दशकात भारतीय क्रिकेट संघाचे नेतृत्व केले आणि भारताला परदेशात पहिला कसोटी विजय मिळवून देण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली. त्यांच्या स्मरणार्थ ही ट्रॉफी 1970 च्या दशकात सुरू करण्यात आली.
2025 मध्ये इंग्लंड क्रिकेट बोर्ड (ECB) आणि भारतीय क्रिकेट नियामक मंडळ (BCCI) यांनी संयुक्तपणे या ट्रॉफीचे नामांतरण सचिन तेंडुलकर आणि जेम्स अँडरसन या दोन आधुनिक क्रिकेटच्या दिग्गजांवरून ठेवण्याचा निर्णय घेतला. भारताचा सचिन तेंडुलकर हा जगातील सर्वकालीन महान फलंदाजांपैकी मानला जातो, तर जेम्स अँडरसन हा देखील सर्वात यशस्वी गोलंदाज आहे. या निर्णयामुळे दोन्ही खेळाडूंना सन्मानित करण्याचा हेतू साध्य झाला असला तरी क्रिकेट चाहत्यांमध्ये आणि विश्लेषकांमध्ये वादाला तोंड फुटले आहे.
ECB आणि BCCI ने नाव बदलण्यामागील कारणे स्पष्ट करताना सांगितले की, तेंडुलकर आणि अँडरसन यांनी भारत-इंग्लंड कसोटी मालिकांमध्ये महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे. त्यामुळे या दोन्ही खेळाडूंना आधुनिक क्रिकेटमधील दिग्गज म्हणून सन्मानित करण्यासाठी हा निर्णय घेण्यात आला. तेंडुलकरने कसोटी क्रिकेटमध्ये 100 आंतरराष्ट्रीय शतके ठोकली असून, भारत-इंग्लंड मालिकांमध्ये त्याने अनेक संस्मरणीय खेळी खेळल्या. दुसरीकडे, जेम्स अँडरसन हा 700 हून अधिक कसोटी बळी घेणारा एकमेव वेगवान गोलंदाज आहे. भारताविरुद्धच्या मालिकांमध्ये त्याने सातत्याने प्रभावी मारा केला आहे. पण पतौडी ट्रॉफीचे नामांतरण करून ते तेंडुलकर-अँडरसन ट्रॉफी करण्याचा निर्णय अनेक कारणांमुळे वादग्रस्त ठरला आहे.
पतोडींच्या वारशाचा अनादर : टायगर पतौडी हे भारतीय क्रिकेटमधील एक प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्व होते. त्यांनी वयाच्या 21व्या वर्षी भारतीय संघाचे कर्णधारपद स्वीकारले आणि भारताला 1971 मध्ये इंग्लंडविरुद्ध ऐतिहासिक कसोटी मालिका विजय मिळवून दिला. त्यांच्या नेतृत्वाखाली भारतीय क्रिकेटने आंतरराष्ट्रीय स्तरावर आपली ओळख निर्माण केली. त्यामुळे त्यांच्या नावाने असलेल्या ट्रॉफीचे नाव बदलणे, हा त्यांच्या वारशाचा अनादर असल्याचे अनेक विश्लेषकांचे मत आहे.
सोशल मीडियावर अनेक चाहत्यांनी याला ‘पतौडींच्या स्मृतीचा अपमान’ असे संबोधले. तेंडुलकरचे क्रिकेटमधील योगदान निर्विवाद आहे. त्याने कसोटी आणि एकदिवसीय क्रिकेटमध्ये अनेक विक्रम नोंदवले. पण काही चाहत्यांचे म्हणणे आहे की, मास्टर-ब्लास्टर सचिनला भारतरत्नासारख्या सर्वोच्च सन्मानाने गौरवण्यात आले आहे, त्यामुळे त्याच्या नावाने ट्रॉफी ठेवण्याची गरज नव्हती.
दुसरीकडे जेम्स अँडरसनचे भारताविरुद्धचे रेकॉर्ड प्रभावी असले तरी, त्याला क्रिकेटच्या इतिहासात सर रिचर्ड हॅडली किंवा इयान बॉथम यांच्याइतके दिग्गज मानले जात नाही. त्यामुळे त्याच्या नावाचा समावेश हा काहींना ‘जबरदस्तीचा’ वाटतो. शिवाय, भारत-इंग्लंड मालिकेच्या ट्रॉफीमध्ये एका परदेशी खेळाडूचे नाव जोडणे हा काही भारतीय चाहत्यांना मान्य नाही.
पतौडी ट्रॉफी ही भारत आणि इंग्लंड यांच्यातील क्रिकेटमधील ऐतिहासिक संबंधांचे प्रतीक मानली जात होती. या ट्रॉफीला 50 वर्षांहून अधिक काळाचा इतिहास आहे आणि त्याचे नाव बदलणे हा परंपरेचा भंग असल्याची टीका केली जात आहे. अनेक चाहत्यांचे म्हणणे आहे की, नवीन खेळाडूंना सन्मानित करण्यासाठी नवीन ट्रॉफी सुरू करता आली असती, परंतु जुन्या ट्रॉफीचे नाव बदलणे योग्य नव्हते.
पारदर्शकतेचा अभाव : नाव बदलण्याचा निर्णय घेण्यापूर्वी BCCI आणि ECB ने चाहत्यांशी किंवा क्रिकेट समुदायाशी कोणताही सल्लामसलत केल्याचे दिसत नाही. यामुळे चाहत्यांमधून संतप्त प्रतिक्रिया उमटल्या. काही विश्लेषकांचे मत आहे की, हा निर्णय BCCI आणि ECB च्या व्यावसायिक आणि राजकीय हितसंबंधांशी जोडला गेला आहे. सचिन आणि अँडरसन यांच्या नावाने ट्रॉफी ठेवल्याने या मालिकेचे मार्केटिंग आणि प्रायोजकत्व वाढू शकते, परंतु यामुळे ऐतिहासिक वारसा बाजूला पडल्याची भावना व्यक्त केली आहे.
वादग्रस्त असले तरी, या निर्णयाला समर्थन देणारे काही मुद्देही आहेत.
आधुनिक क्रिकेटला प्रोत्साहन : सचिन आणि अँडरसन हे आधुनिक क्रिकेटमधील दिग्गज आहेत. त्यांच्या नावाने ट्रॉफी ठेवल्याने नवीन पिढीतील खेळाडूंना प्रेरणा मिळू शकते.
द्विपक्षीय संबंधांचे प्रतीक : भारत आणि इंग्लंड यांच्यातील क्रिकेटमधील मैत्रीपूर्ण संबंध दृढ करण्यासाठी दोन्ही देशांतील खेळाडूंच्या नावांचा समावेश हा एक सकारात्मक पाऊल मानला जात आहे.
मार्केटिंग आणि प्रेक्षकांचा रस : पतौडी ट्रॉफीच्या नामांतरामुळे या नाव बदलामुळे मालिकेचे आकर्षण वाढू शकते, विशेषत: नवीन पिढीतील चाहत्यांमध्ये.