दक्षिण भारतीय खाद्यपदार्थांमध्ये मेदू वडे हा पदार्थ महाराष्ट्रातही अत्यंत लोकप्रिय आहे. हे वडे बाहेरून कुरकुरीत आणि आतून मऊ असतात, त्यामुळे ते खाण्याची मजा काही औरच असते. मात्र, मेदू वडे बनवताना अनेक गृहिणींना एक सामान्य पण धोकादायक समस्या वारंवार भेडसावते ती म्हणजे तेल उडणं किंवा तेलात ‘स्फोट’ होणं. हा ‘स्फोट’ अनेकदा इतका तीव्र होतो की गरम तेल चहूबाजूंनी उडून हातावर, चेहऱ्यावर किंवा कपड्यांवर पडू शकतं. त्यामुळे हे समजून घेणं महत्त्वाचं आहे की, असा स्फोट का होतो आणि तो कसा टाळता येईल. चला तर पाहूया या समस्येची प्रमुख कारणं आणि उपाय.
मेदू वडे बनवताना उडीद डाळीचं पीठ तयार केलं जातं. या पिठात जर पाण्याचं प्रमाण जास्त झालं, तर हीच गोष्ट स्फोटाचं प्रमुख कारण ठरते. कारण, जेव्हा हे पीठ गरम तेलात टाकलं जातं, तेव्हा त्यातील पाणी भापेमध्ये (वाफेमध्ये) बदलतं. ही वाफ वड्याच्या आत अडकते आणि बाहेर पडण्यासाठी दाब निर्माण करते.
जर हा दाब तात्काळ सुटला नाही, तर त्या ठिकाणी दाब वाढत जातो आणि शेवटी वड्याचा तुकडा तेलात ‘स्फोट’ करून फुटतो. यावेळी गरम तेल बाहेर उडतं आणि आजूबाजूच्या भागावर सांडतं. त्यामुळे जखम होण्याचीही शक्यता असते.
मेदू वडे तळण्यापूर्वी जर कढई नीट कोरडी केली नाही, तर तिच्या पृष्ठभागावर सूक्ष्म पाण्याचे थेंब राहतात. जेव्हा आपण गरम तेल ओततो किंवा वडे त्यात टाकतो, तेव्हा हे पाण्याचे थेंब लगेच उकळू लागतात आणि भापेच्या रूपात वर येतात. त्यामुळे तेल उडतं
अनेकदा चमचा, हात किंवा वडे आकारण्यासाठी वापरलेला ताटही ओलसर असतो. त्यामुळे त्या ओलसरपणामुळेही तेलात स्फोटासारखी प्रतिक्रिया होते.
आवश्यकतेपुरतं पाणीच वापरा
मेदू वड्याचं पीठ तयार करताना पाणी खूप कमी प्रमाणात घाला. पिठाची कंसिस्टन्सी घट्ट, पण फुललेली असावी. पातळ पीठ असेल तर तेलात टाकल्यावर ते शोषून घेतं आणि वाफ बनवून स्फोट घडू शकतो.
योग्य किण्वन करा
मेदू वड्यांसाठी फर्मेंटेशन महत्त्वाचं असतं. त्यामुळे वडे हलके आणि मऊ होतात, तसेच पिठातील ओलसरपणा संतुलित राहतो. व्यवस्थित फर्मेंट झालेलं पीठ तळताना सुरक्षित असतं.
पाण्याऐवजी तेल वापरा
वडे आकारताना अनेक गृहिणी हाताला पाणी लावतात, पण त्यामुळे वड्याच्या पृष्ठभागावर पाण्याचे थेंब राहतात. त्याऐवजी हाताला किंवा चमच्याला थोडं तेल लावा आणि मग वडे तयार करा. यामुळे तेल उडणार नाही आणि वडे सुंदर कुरकुरीत होतील.
तेलाचं तापमान योग्य ठेवा
तेल खूप थंड असेल तर वडे जास्त तेल शोषतील आणि आत वाफ तयार होईल, त्यामुळे स्फोटाची शक्यता वाढते. तेल खूप गरम असेल तर वडे बाहेरून काळे पडतील आणि आतून कच्चे राहतील. त्यामुळे मध्यम ते थोडं जास्त आचेवर तेल ठेवा.
कढई कोरडी ठेवा
वडे तळण्यापूर्वी कढई नीट कोरडी करा. जर ती ओलसर वाटत असेल, तर स्वच्छ कपड्याने किंवा टिश्यूपेपरने पुसून मगच तेल टाका.
स्वयंपाक करताना काळजी घेणं हे फक्त चविष्ट पदार्थ बनवण्यासाठीच नाही, तर सुरक्षिततेसाठीही आवश्यक आहे. वर दिलेल्या टिप्स वापरून तुम्ही मेदू वडे केवळ कुरकुरीत आणि स्वादिष्टच नाही तर सुरक्षितपणेही तळू शकता.