Diseases in children : आईवडिलांबरोबर मुलांच्याही जीवनशैलीत, आहाराच्या सवयी आमुलाग्र बदल होताना दिसताहेत. जीवनशैलीत बदल झाला त्यानुसार खेळण्याच्या सवयीही बदलल्या. मोकळी मैदाने संपल्यामुळे घरातच खेळण्याची सवय मुलांना लागली. विविध गॅजेटस बरोबर मुलं खेळतात. त्यांचा वेळ घरातच एकट्याने जातो. हल्ली प्रत्येक मुलाच्या हाता मोबाईल दिसतो. कॉम्प्युटर, मोबाईल गेम्स हे त्यांच्या आयुष्यातील अविभाज्य घटक बनले आहेत. त्यामुळे साहजिकच आरोग्यावर त्याचा दुष्परिणाम होतो. या सर्व बदलांमुळे लहान वयातच मधुमेह, अस्थमा आणि स्थूलता यासारख्या गंभीर रोगांना सामोरे जावे लागते. मुलांमध्ये औदासीन्य येते. गेल्या काही वर्षातील अभ्यास संशोधन आणि सर्वेक्षणातून समोर आलेले आकडे अंचबा करायला लावतात. जे म्हातारपणातील आजार म्हणून ओळखले जायचे ते लहान मुलांना होताना दिसून येत आहेत.
पोलिओ, देवी, मलेरिया सारख्या रोगांवर आपण नियंत्रण मिळवले असले तरीही नव्या जीवनशैलीमध्ये शरीर आणि मन यांच्याशी निगडित नवनवीन रोग समोर येत आहेत. नव्या काळात मुलांच्या खाण्यापिण्याची सवयी पार बदलून गेल्या आहेत. त्यामुळे लहानवयातच काही आजार लहान मुलांमध्ये आढळून येत आहेत.
बदलत्या जीवनशैलीमुळे मुलांचे मैदानी खेळ बंद झाले. त्यामुळे शारीरिक हालचाल कमी होऊ लागली. कॉम्प्युटर गेम्स, टीव्ही, मोबाईल, व्हिडीओ गेम्स याचे आकर्षण वाढल्याने मुले घराबाहेर पडत नाहीत. त्यामुळे शरीरातील कॅलरी जळत नाहीत त्यामुळे शरीरात त्या साठून राहातात.एकीकडे मैदानी खेळ कमी झाले असताना अतिकॅलरी असेले फास्टफूड, बिस्किटे, पेस्ट्रीज, चिप्स, सॉफ्ट ड्रिंक इत्यादीचे आहारातील प्रमाण वाढले आहे. या सर्व पदार्थांच्या कॅलरीजचे प्रमाण जास्त आहे तर पोषक घटक कमी आहेत. राष्ट्रीय कुंटुब आरोग्य सर्वेक्षणानुसार भारतातील शाळकरी मुलांमधील 20 टक्के मुलांमध्ये स्थूलता वाढते आहे. त्यामुळे मुलांच्या शारिरीक, मानसिक या दोन्हींवर परिणाम होतो. अतिवजनामुळे मुलांच्यात मधुमेह, उच्च रक्तदाब, कोलेस्ट्रॉल आदी समस्या निर्माण होतात. जसे वय वाढेल तसे हृदविकार आणि पॅरालिसिस होण्याची शंका वाढते.
लहान मुलांमध्ये टाईप-1 चा मधुमेह होण्याचे प्रमाण सर्वाधिक असल्याचे पाहायला मिळते. त्याचबरोबर शारीरिक क्रियाशीलतेचा अभाव आणि स्थूलता यामुळे मधुमहे टाईप-2 याचाही धोका वाढतोय. किशोरवयीन मुलांमध्ये टाईप-1 चा मधुमेह होत असल्याचे समोर आले आहे. गेल्या काही वर्षांपासूून पाच वर्षांची मुले सुद्धा मधुमेहाची शिकार होताना दिसताहेत.वीस वर्षांपूर्वी दरवर्षी सहाशे मुले टाईप-1 मधुमेहाने ग्रस्त होत होती. पण आता आकडा तीन हजार झाला आहे. वाढते वजन, फास्टफूडचे अतिरिक्त प्रमाण, अतिचरबीयुक्त, कार्बोहायड्रेट चे वाढते प्रमाण, फळे आणि भाजीपाल्या खाण्यांमध्येे घट, शारीरिक हालचालीमध्ये ही मुलांमध्ये मधुमेह होण्याचे कारण आहेत.
शाळेत जाणार्‍या 40 टक्के मुलांना बद्धकोष्ठतेचा त्रास जाणवतो. त्याचे कारण पुन्हा आधुनिक जीवनशैली आणि पाश्चिमात्य पद्धतीचा आहार. पाश्चिमात्य पद्धतीच्या जेवणात अतिप्रमाणात कार्बोहायड्रेट, चरबी आणि साखर खूप जास्त प्रमाणात असते. अशा जेवणात पोषक घटक आणि तंतुमय पदार्थ यांचे प्रमाण नगण्य असते. या पदार्थात मैदाचा सर्वाधिक वापर केलेला असतो. त्यामुळे लहान मुलांना पचण्यास जड जाते. त्यामुळे असे पदार्थ खाल्ले की त्यांना बद्धकोष्ठता होते. त्यामुळे पोटात वायू झाल्याने मुलांना भूकही कमी लागते. त्याचा परिणाम मुलांच्या वाढीवर होतो. त्याशिवाय मुले पाणी प्यायचे विसरतात किंवा कंटाळा करतात त्यामुळेही बद्धकोष्ठता होते.
मुलांमध्ये अस्थम्याचे प्रमाणही अधिक होत चालले आहे. दोन तीन वर्षांच्या मुलांना सातत्याने नेब्युलाईझ करावे लागते. याचे कारण मुलांना स्तनपानाऐवजी बाटलीने दूध पाजणे आणि वाढते वायूप्रदूषण. शहरांमध्ये हवेच्या प्रदूषणामुळे अस्थम्याचे रोगी वाढताहेत. त्याचबरोबर सतत प्रतिजैविके दिल्यामुळे मुलांमधील रोगप्रतिकारक शक्ती कमी होते. त्यामुळेच मुलांना दम्यासह इतरही काही रोगाने ग्रस्त व्हावे लागते. श्वसनसंस्थेशी निगडित अस्थमा, सायनो सायटिस, अलर्जी, सर्दी, न्यूमोनिआ आणि अ‍ॅलर्जिक ब्रॉकटायटीस हे आजार मुलांमध्ये वाढताना दिसताहेत.
हल्ली बर्‍याच मुलांना लहान वयात चष्मा लागण्याचे प्रमाण अधिक दिसते. मुलांमध्ये दूरची आणि जवळची द़ृष्टी असे दोन्ही प्रकाराचे दोष आढळून येतात. डोळ्यातून पाणी येणे, खाज सुटणे, जळजळणे या समस्या पाहायला मिळतात. मुलांचे टीव्ही पाहाण्याच्या प्रमाणात वाढ झाल्याने हे एक आव्हान निर्माण झाले आहे. एका अभ्यासानुसार वीस टक्के शालेय मुलांमध्ये द़ृष्टी कमी असते. लहान वयात ते कळू न आल्याने गंभीर परिस्थिती उद्भवते. वास्तविक, शाळेत पाठवण्यापूर्वी आपल्या मुलांच्या डोळ्यांची तपासणी करून घ्यायला हवी. कॉम्प्युटर, मोबाईल, टीव्ही हे चार तासांहून अधिक काळ पाहिल्यास डोळे खराब होतात. आपण मांसाहारी असाल तर मुलांना अंडे आणि मासळी खायला घाला. शाकाहारी असाल तर गाजरासारखे 'अ' जीवनसत्त्व असणारे आहारघटक घ्या. योग्य आणि नैसर्गिक आहार घेतल्यास रेटीनापर्यंतचे रक्ताभिसरण चांगले होते. डोळ्यातील लेन्स योग्य राहते आणि डोळ्यांच्या नसा कमजोर होत नाहीत.
काही मुलांना औदासीन्य येते. हे औदासीन्य गंभीर नसेल पण एक वर्षापासून सुरू असेल तर त्याला डिसथायमिया म्हटले जाते. यामध्ये मुले आपला आत्मविश्वास गमावतात तसेच त्यांना जेवण जात नाही. झोप लागत नाही. डिसथायमिया या रोगाने ग्रस्त 10 टक्के मुलांना औदासीन्य किंवा डिप्रेशन येते. त्याची कारणे विविध आहेत. आई-वडिलांमधील बेबनाव, चांगले गुण मिळवण्याचा दबाव, इतर मुलांची चिडवाचिडवी, लैंगिक शोषण अशी अनेक कारणे आहेत. लहानपणी आलेल्या काही सामाजिक अनुभवांमुळे भविष्यात मुलांच्या शरीर आणि मन यांच्यावर दुष्परिणाम होतो. त्याशिवाय हल्लीच्या स्पर्धेच्या युगात मुले सतत कुठल्या ना कुठल्या शिकवणी वर्गात गुंतलेली असतात. त्याशिवाय खूप लहान वयातच पालकांना मुलांना स्पर्धेत उतरविण्याची घाई झालेली असते. स्पर्धेत चांगल्या कामगिरी करण्याचा त्यांच्यावर सतत दबाव येत असतो. त्यामुळेच सध्या मुलांमध्ये वाढणारी चिडचिड, आक्रमकता, उदासी, उत्तेजित होणे आणि डिप्रेशन किंवा औदासीन्य या सगळ्याला हा मानसिक ताणच जबाबदारअसतो. त्यामुळे मुलांच्या मनावरील ताण कमी करून त्यांना
मनमोकळे राहाण्यासाठी प्रयत्न करण्याची गरज आहे.
हे ही वाचा :