वॉशिंग्टन: अमेरिकेच्या सरकारी कामाकाजावरील बंदीमुळे (US government shutdown) 'नासा' (NASA) या अंतराळ संशोधन संस्थेचे कामकाज सध्या ठप्प झाले आहे. यामुळे आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक (International Space Station - ISS) आणि तिथे कार्यरत असलेल्या अंतराळवीरांची काळजी कोण घेत आहे?, असा प्रश्न निर्माण झाला आहे.
१५,००० हून अधिक कर्मचारी 'पगारी सुट्टी'वर
सरकारी निधी थांबल्याने 'नासा'चे १५,००० हून अधिक कर्मचारी 'पगारी सुट्टीवर' (furloughed) आहेत आणि त्यांची सर्व नियमित कामे थांबली आहेत. केवळ एक लहानसा 'अपवादात्मक' (excepted) कर्मचाऱ्यांचा गट कामावर कायम आहे. या गटाचे मुख्य काम म्हणजे अंतराळवीर आणि महत्त्वाच्या उपकरणांची सुरक्षा सुनिश्चित करणे हे आहे.
'नासा'च्या अधिकृत आपत्कालीन योजनांनुसार, अमेरिकन संसदेकडून (Congress) नवीन निधी मंजूर होईपर्यंत दैनंदिन कामे आणि वैज्ञानिक संशोधन कार्य थांबवले जाते. मात्र, ज्या कामांमुळे मानवी जीवन, सुरक्षा किंवा मालमत्ता धोक्यात येऊ शकते, अशा महत्त्वाच्या मोहिमांना यातून सूट देण्यात आली आहे. या सूटमध्ये ISS चे २४/७ (रात्रंदिवस) निरीक्षण करणे समाविष्ट आहे. सध्या अमेरिकन अंतराळवीर आंतरराष्ट्रीय भागीदारांसह अंतराळ स्थानकावर राहत आणि काम करत आहेत.
ISS हे एक आंतरराष्ट्रीय भागीदारीचे व्यवस्थापन आहे, ज्यात 'नासा', रशियाची रोसकॉसमॉस (Roscosmos), युरोपची ईएसए (ESA), जपानची जाक्सा (JAXA) आणि कॅनडाची सीएस्ए (CSA) यांचा समावेश आहे. अमेरिकेतील निधीची कमतरता असूनही, 'नासा'चे आवश्यक कर्मचारी ह्यूस्टन येथील मिशन कंट्रोलमध्ये कार्यरत आहेत. त्यांचे काम अंतराळ स्थानकाच्या कार्यावर लक्ष ठेवणे, जागतिक भागीदारांशी समन्वय साधणे आणि कोणत्याही आपत्कालीन परिस्थितीला प्रतिसाद देणे आहे. हे कर्मचारी निधी पुन्हा सुरू होईपर्यंत वेतन न घेता काम करत आहेत, कारण अंतराळवीरांची सुरक्षा धोक्यात येऊ नये यासाठी त्यांची भूमिका अत्यावश्यक मानली गेली आहे.
शिक्षण आणि जनजागृतीचे कार्यक्रम, बहुतेक संशोधन प्रकल्प, तसेच आर्टेमिस (Artemis) चांद्र मोहीम आणि मंगळ मोहीम यांसारख्या नवीन विज्ञान मोहिमांचा विकास थांबला आहे. सार्वजनिक संपर्क आणि प्रेस अपडेट्सही बंद आहेत, ज्यामुळे सध्या सुरू असलेल्या कामांची अधिकृत माहिती मिळणे दुर्मीळ झाले आहे. अमेरिकेच्या अंतराळ महत्त्वाकांक्षा सध्या थांबल्या असल्या तरी, 'नासा'चा हा समर्पित कर्मचारी गट ISS चे सुरक्षित कार्य सुनिश्चित करत आहे. तसेच, आंतरराष्ट्रीय भागीदार आणि स्वयंचलित अंतराळयान प्रणाली (automated spacecraft systems) या संकटकाळात अंतराळ स्थानकाच्या सुरक्षित कार्याला मदत करत आहेत. जोपर्यंत अमेरिकन सरकार बजेटवरील मतभेद दूर करत नाही, तोपर्यंत 'नासा'च्या या निष्ठावान कर्मचाऱ्यांच्या गटाद्वारे ISS मधील क्रू आणि महत्त्वाची अंतराळयाने सुरक्षित राहतील.