आता ऑनलाइन पेमेंट (Online Payment) करणं पूर्वीपेक्षा सोपं, जलद आणि खूप सुरक्षित होणार आहे. तुम्ही जर UPI (युनिफाइड पेमेंट्स इंटरफेस) वापरत असाल, तर तुमच्यासाठी एक मोठी आणि क्रांतिकारी बातमी आहे! नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) ने आता UPI व्यवहारांसाठी बायोमेट्रिक ऑथेंटिकेशन (Biometric Authentication) सिस्टीम सुरू केली आहे.
याचा अर्थ असा की, आता तुम्हाला तुमचा पिन (PIN) टाकण्याची गरज नाही! तुम्ही फक्त तुमचा फिंगरप्रिंट (Fingerprint) किंवा चेहरा (Face Scan) दाखवून कोणतेही मोठे-छोटे पेमेंट काही सेकंदांत पूर्ण करू शकता.
NPCI ने 'ग्लोबल फिनटेक फेस्ट २०२५' (#GFF2025) मध्ये या 'डिव्हाइस-आधारित बायोमेट्रिक' (Device-based Biometric) फीचरची घोषणा केली आणि ते लॉन्च केले. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाचे (RBI) सन्माननीय डेप्युटी गव्हर्नर श्री. टी. रबी शंकर यांनी स्वतः या लॉन्चमध्ये भाग घेतला आणि NPCI च्या 'घर्षणमुक्त डिजिटल पेमेंट' (Frictionless Digital Payments) च्या व्हिजनला पाठिंबा दिला.
या नवीन पद्धतीमुळे, लोकांना आता व्यवहार करताना तुमचा ४ किंवा ६ अंकी UPI पिन लक्षात ठेवण्याची किंवा तो प्रत्येक वेळी काळजीपूर्वक टाइप करण्याची गरज राहणार नाही. यामुळे पेमेंटची प्रक्रिया खूप सुलभ (Simpler) होईल आणि वेळेची मोठी बचत होईल.
बायोमेट्रिक ऑथेंटिकेशन म्हणजे, तुमच्या शरीराच्या विशिष्ट आणि युनिक भागाची ओळख वापरून व्यवहाराला मंजुरी देणे. यामध्ये दोन प्रमुख पद्धती असतील:
फिंगरप्रिंट स्कॅन (Fingerprint Scan): ज्याप्रमाणे तुम्ही तुमचा फोन अनलॉक करता, त्याचप्रमाणे पेमेंट करताना तुम्ही फक्त तुमच्या मोबाईलमधील फिंगरप्रिंट सेन्सर (Fingerprint Sensor) वर बोट ठेवाल. तुमचा मोबाईल तुमची ओळख 'कन्फर्म' करेल आणि पेमेंट पूर्ण होईल.
फेस ऑथेंटिकेशन (Face Authentication): काही उच्च श्रेणीच्या (High-End) मोबाइल्समध्ये चेहरा ओळखण्याची (Face Recognition) जी सिस्टीम असते, ती वापरून तुम्ही आता पेमेंटला मंजुरी देऊ शकता. मोबाईल तुमच्या चेहऱ्याची ओळख 'स्कॅन' करेल आणि व्यवहार पूर्ण होईल.
या नव्या सिस्टीममुळे सामान्य वापरकर्त्यांना अनेक मोठे फायदे होणार आहेत:
पेमेंटचा स्पीड वाढेल (Increased Speed): बाजारात घाईत असताना किंवा मोठी खरेदी करताना पिन टाकण्यात जो वेळ जायचा, तो आता वाचेल. बोट ठेवताच किंवा चेहरा दाखवताच पेमेंट होईल.
सुरक्षितता वाढेल (Enhanced Security): फिंगरप्रिंट किंवा चेहऱ्याची ओळख ही युनिक असते. पिन दुसऱ्याला कळू शकतो, पण तुमचं बायोमेट्रिक डेटा कॉपी करणे जवळजवळ अशक्य आहे. त्यामुळे फसवणुकीची (Fraud) शक्यता खूप कमी होते.
पिन विसरण्याची चिंता नाही (No PIN Worries): अनेक वेळा लोक गडबडीत पिन विसरतात किंवा चुकीचा पिन टाकतात. या नव्या फीचरमुळे 'पिन विसरणे' ही समस्याच संपुष्टात येईल.
अखंड अनुभव (Frictionless Experience): वृद्ध लोकांसाठी किंवा ज्यांना पिन टाइप करताना अडचण येते, त्यांच्यासाठी हे फीचर वरदान ठरेल.
NPCI ने सर्व UPI ॲप्स (उदा. Google Pay, PhonePe, Paytm, वगैरे) आणि बँकांना निर्देश दिले आहेत की, त्यांनी हे बायोमेट्रिक ऑथेंटिकेशन फीचर त्यांच्या सिस्टीममध्ये लवकरात लवकर जोडावे. ही प्रक्रिया पूर्णपणे सुरक्षित आणि पारदर्शक असावी, यासाठी NPCI काम करत आहे. या नव्या फीचरमुळे, भारतात डिजिटल पेमेंटचा अनुभव एका नवीन उंचीवर पोहोचेल, यात शंका नाही!