विदर्भातील ही 'करपल्लवी' कला छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या काळात गुप्त संवाद साधण्यासाठी वापरली जात असे, अशी माहिती दंडी कलावंत लोकपरंपरेतून सांगतात. शत्रूच्या गोटातून महत्त्वाची माहिती जमा करून ती लांबवरच्या आपल्या साथीदारांना इशारे किंवा हातांच्या हावभावांनी पोहोचवण्यासाठी या सांकेतिक भाषेचा उपयोग केला जाई.Karapallavi 'Contactless Communication'
इतिहासकारांच्या मते, राजदरबारातील हेर (spies) किंवा गुप्तचर म्हणून काम करणारे लोक अशा कलांचा वापर करत असावेत. त्यामुळे, करपल्लवी ही केवळ एक लोककला नसून, ती प्राचीन भारतीय गुप्त संवादाची (secret communication) एक महत्त्वाची आणि मौल्यवान प्रणाली होती, असं म्हणायला हरकत नाही.
पूर्व विदर्भातील भंडारा, गोंदिया, चंद्रपूर, आणि गडचिरोली जिल्ह्यांमध्ये 'दंडीगान' करणारे दंडी लोककलावंत आजही ही परंपरा जिवंत ठेवून आहेत. हे कलावंत गाणी गाऊन लोकांचं मनोरंजन करतात, आणि त्याच वेळी बक्षिसी देणाऱ्या व्यक्तीचं नाव-गाव त्यांच्या 'करपल्लवी' (हाताच्या इशाऱ्यांच्या भाषे) मधून ओळखतात. पाहणाऱ्यांना हे सगळे हावभाव एका सुंदर नृत्यासारखे वाटतात, पण प्रत्यक्षात ती अत्यंत कौशल्यपूर्ण आणि गुप्त माहितीची देवाणघेवाण असते.
करपल्लवी ही बोलली जाणारी भाषा (मौखिक भाषिक) नसून, ती पूर्णपणे हातवाऱ्यांवर (Hand Signs) आधारित आहे.
स्वर (Vowels) ओळखण्यासाठी: पाच बोटांच्या हालचाली वापरल्या जातात. उदाहरणार्थ, अंगठा वर केला की 'अ', तर तर्जनी (Index Finger) चा पीळ म्हणजे 'ऊ'.
व्यंजनांसाठी (Consonants): ओळखीच्या वस्तूंचे हावभाव केले जातात. जसे, 'च' साठी चमचा किंवा चक्र, 'म' साठी मणी किंवा मनगट, 'भ' साठी भाला, अशा वस्तूंचे हावभाव करून अक्षरं ओळखली जातात.
या गुंतागुंतीच्या प्रणालीमुळे, दंडी कलावंत लांबूनच संकेत देऊन एका क्षणात नाव आणि गावाचे उच्चार सांगू शकतात. आजच्या डिजिटल युगातही 'करपल्लवी' हे भारतातील 'हँड सिग्नल कम्युनिकेशन' (Hand Signal Communication) चे एक अद्भुत आणि अद्वितीय उदाहरण आहे, जे मराठा साम्राज्याच्या गुप्तहेर खात्याच्या चतुराईची आठवण करून देतं.
