इंटरनेट आणि तंत्रज्ञानाच्या वाढत्या वापरामुळे ऑनलाइन व्यवहारांमध्ये मोठी वाढ झाली आहे, पण त्याचबरोबर ऑनलाइन फसवणुकीचे (Online Fraud) प्रमाणही वाढले आहे. विशेषतः शेअर बाजार (Share Market) आणि म्युच्युअल फंडमध्ये (Mutual Funds) गुंतवणूक करणाऱ्यांसाठी हा धोका मोठा असतो. यावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी भारतीय प्रतिभूती आणि विनिमय बोर्ड (SEBI - Securities and Exchange Board of India) ने एक महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलले आहे.
SEBI ने गुंतवणूकदारांना सुरक्षित पेमेंट करता यावे यासाठी ‘@valid UPI हँडल’ आणि ‘सेबी चेक टूल’ नावाची नवी प्रणाली सुरू केली आहे. यामुळे गुंतवणूकदारांना आता केवळ SEBI मध्ये नोंदणीकृत (Registered) आणि अधिकृत (Authorized) ब्रोकर किंवा संस्थांनाच पैसे पाठवता येतील.
SEBI ने ही नवीन प्रणाली सुरू करण्यामागे दोन मुख्य उद्देश आहेत:
१) ऑनलाइन फसवणूक पूर्णपणे थांबवणे
२) गुंतवणूकदारांचे पैसे सुरक्षित हातांमध्ये जातील याची खात्री करणे.
या विशेष UPI हँडलमुळे पेमेंटची अचूक आणि सुरक्षित ओळख पटवता येते.
‘@valid’ ची सुरुवात: या हँडलची सुरुवात नेहमी '@valid' या शब्दाने होईल. हे दर्शवते की SEBI ने या UPI ID ला मान्यता (Recognition) दिली आहे.
संस्थेची ओळख: या हँडलमध्ये संस्थेच्या गरजेनुसार एक विशिष्ट चिन्ह (Marker) दिले जाईल
ब्रोकरसाठी: brk (उदाहरणार्थ: xyz**.brk**@validsbi)
म्युच्युअल फंडासाठी: mf (उदाहरणार्थ: xyz**.mf**@validsbi)
फायदा: जेव्हा एखादा गुंतवणूकदार या विशिष्ट UPI ID वर पैसे पाठवेल, तेव्हा त्याला खात्री होईल की तो SEBI मध्ये नोंदणीकृत असलेल्या कायदेशीर संस्थांनाच पेमेंट करत आहे.
या टूलमुळे गुंतवणूकदार पैसे हस्तांतरित (Transfer) करण्यापूर्वी UPI ID ची सत्यता तपासू (Verify) शकतात.
तपासणीचे माध्यम: गुंतवणूकदार SEBI च्या सारथी ॲप (Sarthi App) किंवा SEBI च्या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन या टूलचा वापर करू शकतात.
पद्धत: ब्रोकरची @valid UPI ID किंवा त्यांचा खाते क्रमांक (Account Number) आणि IFSC कोड वापरून ही तपासणी करता येते.
उद्देश: यामुळे फसवणूक करणारे (Scammers) बनावट UPI ID तयार करून गुंतवणूकदारांचे पैसे चोरू शकणार नाहीत.
सेबीने ही प्रणाली पूर्णपणे वापरकर्त्यांसाठी सोयीस्कर (User Friendly) आणि अत्यंत सुरक्षित बनवली आहे.
व्हिज्युअल कन्फर्मेशन (Visual Confirmation): जेव्हा तुम्ही एखाद्या SEBI अधिकृत संस्थेच्या @valid UPI ID वर पेमेंट कराल, तेव्हा तुमच्या पेमेंट स्क्रीनवर हिरव्या रंगाच्या त्रिकोणामध्ये (Green Triangle) 'थम्ब्स-अप' चा 👍 चिन्ह दिसेल.
खात्री: हे चिन्ह दर्शवेल की तुमचे पेमेंट योग्य आणि SEBI-मान्यताप्राप्त संस्थेकडे जात आहे. यामुळे गुंतवणूकदारांना त्वरित खात्री मिळेल आणि ते फसवणूक टाळू शकतील.
SEBI च्या या नवीन प्रणालीमुळे गुंतवणूकदारांना आता UPI च्या माध्यमातून शेअर बाजार आणि म्युच्युअल फंडमध्ये पैसे गुंतवणे अधिक सुरक्षित आणि सोपे होणार आहे. ऑनलाइन फसवणुकीच्या वाढत्या धोक्यांना आळा घालण्यासाठी हे पाऊल अत्यंत आवश्यक आणि योग्य वेळी उचलले गेले आहे.