काही वर्षांपूर्वी हृदयविकाराचा झटका (Heart Attack) हा केवळ वृद्ध लोकांशी जोडला गेलेला आजार होता. मात्र, गेल्या काही वर्षांत परिस्थिती पूर्णपणे बदलली आहे. आता २० ते ४० वर्षे वयोगटातील तरुणांमध्येही हृदयविकाराचे प्रमाण खूप वाढले आहे. हे केवळ चिंताजनक नसून, आपल्या बदललेल्या जीवनशैलीचा गंभीर परिणाम दर्शवते. लहान वयात हार्ट अटॅक येण्याची नेमकी कारणे कोणती आहेत आणि त्यावर नियंत्रण कसे मिळवावे, हे समजून घेणे आज काळाची गरज आहे.
असंतुलित आहार (Unhealthy Diet): फास्ट फूड, प्रक्रिया केलेले अन्न (Processed Food), साखर आणि मीठाचे अधिक सेवन यामुळे शरीरात कोलेस्टेरॉल वाढते आणि रक्तवाहिन्यांमध्ये चरबी जमा होते.
शारीरिक हालचालींची कमतरता (Lack of Physical Activity): बैठ्या जीवनशैलीमुळे (Sedentary Lifestyle) शरीरातील चयापचय (Metabolism) मंदावते. नियमित व्यायामाचा अभाव थेट लठ्ठपणा (Obesity) आणि उच्च रक्तदाबासाठी (High Blood Pressure) कारणीभूत ठरतो.
अति ताण (Chronic Stress): कामाचा अतिरिक्त ताण, आर्थिक चिंता आणि स्पर्धा यामुळे तरुण वर्गात दीर्घकाळचा ताण (Chronic Stress) वाढत आहे. ताणामुळे शरीरात कॉर्टिसोल (Cortisol) नावाचे हार्मोन वाढते, जे हृदयासाठी हानिकारक असते.
धूम्रपान (Smoking) आणि तंबाखू: सिगारेट किंवा कोणत्याही प्रकारच्या तंबाखूचे सेवन हे तरुण वयात हार्ट अटॅक येण्याचे सर्वात मोठे कारण आहे. धूम्रपानातील निकोटीन (Nicotine) रक्तवाहिन्यांची लवचिकता (Elasticity) कमी करते, रक्तदाब वाढवते आणि रक्ताची गुठळी (Blood Clot) होण्याची शक्यता वाढवते.
मद्यपान (Alcohol) आणि अंमली पदार्थ: दारूचे अति सेवन आणि अंमली पदार्थांचे (उदा. कोकेन) व्यसन हृदयाच्या ठोक्यांमध्ये अनियमितता (Arrhythmia) निर्माण करते आणि रक्तवाहिन्या अचानक संकुचित (Spasm) करू शकते, ज्यामुळे हार्ट अटॅक येतो.
अनुवांशिकता (Family History): कुटुंबात (आई-वडील, भाऊ-बहीण) कमी वयात हृदयविकाराचा इतिहास असल्यास, तरुणांमध्ये हा धोका वाढतो.
उच्च रक्तदाब (High Blood Pressure): उच्च रक्तदाबामुळे रक्तवाहिन्यांवर सातत्याने ताण पडतो, ज्यामुळे धमनीच्या भिंती जाड होतात आणि हार्ट अटॅकचा धोका वाढतो.
अनियंत्रित मधुमेह (Uncontrolled Diabetes): रक्तातील साखरेचे प्रमाण जास्त राहिल्यास, रक्तवाहिन्यांचे नुकसान होते, ज्यामुळे लहान वयातच हृदयविकाराचा धोका वाढतो.
उच्च कोलेस्टेरॉल: एलडीएल (LDL - Bad Cholesterol) आणि ट्रायग्लिसराइड्स (Triglycerides) चे प्रमाण वाढल्यास रक्तवाहिन्या ब्लॉक होतात.
अपुरी झोप (Lack of Sleep): रात्री ५-६ तासांपेक्षा कमी झोप घेतल्यास रक्तदाब आणि तणावाची पातळी वाढते, ज्यामुळे हृदयावर ताण येतो.
कोविड-१९ चा परिणाम: काही संशोधनात, कोविड-१९ संसर्गातून बरे झालेल्या लोकांमध्ये रक्तवाहिन्यांमध्ये गुठळ्या (Clotting) होण्याचा आणि हृदयाच्या स्नायूंना इजा होण्याचा धोका वाढल्याचे दिसून आले आहे.
नियमित ३० मिनिटे व्यायाम करा.
धूम्रपान आणि मद्यपान पूर्णपणे थांबवा.
तणाव कमी करण्यासाठी ध्यान (Meditation) किंवा छंद जोपासा.
साखर, मीठ आणि तेलकट पदार्थांचे सेवन कमी करा.
३० वर्षांनंतर नियमितपणे रक्तदाब, मधुमेह आणि कोलेस्टेरॉलची तपासणी करा.
लहान वयात हार्ट अटॅक येण्यापासून वाचण्यासाठी जीवनशैलीत सकारात्मक बदल करणे आणि आरोग्य तपासणीबाबत जागरूक असणे, हाच एकमेव प्रभावी उपाय आहे.