आजच्या काळात हृदयविकारांच्या समस्या (Heart Problems) झपाट्याने वाढत आहेत. यामध्ये कार्डिएक अरेस्ट (Cardiac Arrest) ही एक गंभीर वैद्यकीय आपत्कालीन स्थिती आहे, ज्यामध्ये हृदयाचे पंपिंग अचानक थांबते. योग्य वेळी उपचार न मिळाल्यास याचा थेट परिणाम मृत्यूमध्ये होतो. अनेकदा लोक याच्या सुरुवातीच्या लक्षणांकडे दुर्लक्ष करतात आणि हीच निष्काळजीपणा जीवघेणी ठरते.
आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते, कार्डिएक अरेस्टची योग्य ओळख आणि वेळेवर उपचार जीव वाचवू शकतो. कार्डिएक अरेस्ट आणि हार्ट अटॅकमधील फरक समजून घेणे महत्त्वाचे आहे.
अनेकदा लोक हार्ट अटॅक (Heart Attack) आणि कार्डिएक अरेस्टला एकच गोष्ट मानतात, पण हार्ट अटॅक आणि कार्डिएक अरेस्ट या दोन वेगवेगळ्या वैद्यकीय स्थिती आहेत. हार्ट अटॅक (Heart Attack) तेव्हा होतो, जेव्हा हृदयाकडे रक्त आणि ऑक्सिजनचा पुरवठा करणारी धमनी (Artery) रक्ताची गाठ (Blood Clot) झाल्यामुळे खंडित होते. यामुळे हृदयाच्या स्नायूंच्या काही भागाला इजा होते आणि तो भाग निकामी होतो. याउलट, कार्डिएक अरेस्ट (Cardiac Arrest) मध्ये हृदयाचे ठोके अचानक पूर्णपणे थांबतात आणि शरीरातील रक्ताभिसरण (Blood Circulation) खंडित होते. हार्ट अटॅकच्या विपरीत, कार्डिएक अरेस्ट ही अत्यंत गंभीर स्थिती असून, वेळेवर उपचार न मिळाल्यास तत्काळ मृत्यूचा धोका असतो.
आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते, शरीराचा एक असा भाग आहे, ज्याकडे लोक वारंवार दुर्लक्ष करतात—तो म्हणजे पायांच्या नसा.
जर पायांमध्ये अचानक सूज येणे, लालसरपणा किंवा गरमपणा जाणवत असेल, तर ते डीप व्हेन थ्रॉम्बोसिस (DVT) चे संकेत असू शकते.
DVT मध्ये नसांमध्ये रक्ताची गुठळी (Thrombus) तयार होते. ही गुठळी रक्तप्रवाहातून हृदयापर्यंत पोहोचल्यास, ती कार्डिएक अरेस्टचे कारण बनू शकते.
ही गुठळी मेंदूपर्यंत पोहोचल्यास पक्षाघाताचा (Paralysis) धोकाही असतो.
हृदयाचे अनियमित ठोके (Arrhythmia)
हार्ट वाल्वची बिघाड (Heart Valve Malfunction)
अचानक मोठा धक्का किंवा ताण (Shock or Stress)
पूर्वीपासून असलेले हृदयविकार
मधुमेह (Diabetes) आणि उच्च रक्तदाब (High Blood Pressure)
कार्डिएक अरेस्टची लक्षणे अचानक आणि तीव्र असतात:
बिनाकारण बेशुद्ध होणे किंवा उभे असताना खाली कोसळणे.
श्वास थांबणे किंवा जलद धडधड जाणवणे.
छातीत अचानक तीव्र वेदना.
वारंवार उलट्या होण्याची स्थिती.
कार्डिएक अरेस्ट आल्यास, रुग्णाचा जीव वाचवण्यासाठी त्वरित सीपीआर (CPR - Cardio Pulmonary Resuscitation) देणे आवश्यक आहे. सीपीआरमध्ये एक व्यक्ती छातीवर पंपिंग करते आणि दुसरी व्यक्ती तोंडाद्वारे ऑक्सिजन देते. यासोबतच, ताबडतोब रुग्णवाहिका (Ambulance - १०८) बोलवावी. वेळेवर आणि योग्य सीपीआर अनेकदा जीवन वाचवू शकतो.
वयोवृद्ध व्यक्ती.
मधुमेह आणि उच्च रक्तदाब असलेले रुग्ण.
ज्यांना पूर्वी हार्ट अटॅक येऊन गेला आहे.
सतर्कता आणि वेळेवर उपचार हेच जीव वाचवण्याचे एकमेव मार्ग आहेत. पायांच्या नसांमध्ये होणारे छोटे बदल हे तुमच्या संपूर्ण शरीराचे आरोग्य दर्शवतात, म्हणून त्याकडे दुर्लक्ष करू नका आणि लक्षणे दिसल्यास त्वरित डॉक्टरांशी संपर्क साधा.
