मुंबई (आरोग्य वार्ता):
हृदयविकाराचा झटका (Heart Attack) म्हटला की छातीत तीव्र वेदना आणि श्वास घेण्यास त्रास होणे, ही लक्षणे आपल्या डोळ्यासमोर येतात. परंतु, आता हृदयविकाराच्या एका नव्या आणि धोकादायक स्वरूपाबद्दल तज्ज्ञांनी गंभीर इशारा दिला आहे, तो म्हणजे 'सायलेंट हार्ट अटॅक' (Silent Heart Attack). याला 'अदृश्य खलनायक' (Invisible Villain) म्हटले जाते कारण तो कोणत्याही मोठ्या लक्षणांशिवाय येतो आणि आतल्या आत हृदयाला मोठे नुकसान पोहोचवतो.
मुंबईतील सुप्रसिद्ध कार्डिएक हार्ट सर्जन डॉ. रामाकांत पांडा, यांनी एका वृत्तसंस्थेला दिलेल्या मुलाखतीत सांगीतले, या 'सायलेंट हार्ट अटॅक'ला कधीही हलके घेऊ नये, कारण तो एकदा येऊन गेल्यावर आपले हृदय कमकुवत करतो आणि भविष्यात मोठा धोका वाढवतो.
'सायलेंट हार्ट अटॅक'मध्ये खूप कमी किंवा बिल्कुलच कोणतीही लक्षणे जाणवत नाहीत. जरी काही लक्षणे दिसली, तरी लोक ती हृदयविकाराची लक्षणे म्हणून ओळखण्यात चूक करतात.
सामान्यतः लोक या लक्षणांना खालीलपैकी काहीतरी समजतात:
अपचन (Indigestion)
गॅस (Gas)
छातीत जळजळ (Heartburn)
फ्लू (Flu) किंवा ताप
छातीची स्नायू (Muscle) ताणली जाणे.
या हल्ल्यात छातीत वेदना किंवा श्वास घेण्यास त्रास होणे, जी सामान्य हार्ट अटॅकची लक्षणे आहेत, ती नसतात. परंतु, सायलेंट हार्ट अटॅक हा कोणत्याही इतर हार्ट अटॅकप्रमाणेच हृदयाला रक्तपुरवठा होण्यात अडथळा निर्माण करतो आणि हृदयाच्या स्नायूंना नुकसान पोहोचवतो.
सायलेंट हार्ट अटॅक येण्यामागे काही विशिष्ट कारणे आणि जोखीम घटक (Risk Factors) आहेत:
मधुमेह (Diabetes): मधुमेहाच्या रुग्णांना हा धोका जास्त असतो. मधुमेह नसांच्या (Nerves) टोकांना प्रभावित करतो, ज्यामुळे वेदना किंवा इतर हृदयविकाराची लक्षणे रुग्णाला जाणवत नाहीत.
कोरोनरी आर्टरी डिजीज (CAD): ज्या लोकांना आधीपासून हृदयाशी संबंधित कोरोनरी आर्टरी डिजीजचा (CAD) धोका आहे, त्यांना सायलेंट हार्ट अटॅकचा धोका सामान्य रुग्णांपेक्षा दोन ते चार पटीने अधिक असतो.
जीवनशैली आणि आरोग्य: जास्त रक्तशर्करा (Hyperglycaemia), पोटाभोवतीची जाडी (Obesity), डिस्लिपिडेमिया (रक्तातील चरबीचे असंतुलन) आणि उच्च रक्तदाब (Hypertension) यांचा संबंध भारतीयांमध्ये कोरोनरी आर्टरी डिजीजचा वाढलेला धोका दर्शवतो.
भारतातील बहुतेक लोकांना ही समस्या असल्याचे माहीतही नसते, त्यामुळे हा धोका आणखी वाढतो.
आपल्या हृदयाची काळजी घेण्यासाठी आणि सायलेंट हार्ट अटॅक टाळण्यासाठी काही सोपे पण महत्त्वाचे उपाय सांगितले आहेत:
नियमित व्यायाम (Exercise): रोज व्यायाम करा. आठवड्यातून 5 ते 6 दिवस व्यायाम करणे आवश्यक आहे. ऑफिसमध्ये ट्रेडमिलवर चालणे आणि रोज 30 मिनिटे योग (Yoga) करणे फायदेशीर आहे.
सकस आहार (Natural Diet): नैसर्गिक आणि शाकाहारी (Vegetarian) भोजन करा. यामध्ये ब्राऊन राईस, सॅलड, फळे आणि भाज्या यांचा समावेश असावा. बाहेरचे पदार्थ खाणे टाळावे.
तणावमुक्त जीवन (Stress-Free Life): पुरेसा आराम घ्या आणि तणावमुक्त जीवन जगा. तणाव कमी करण्यासाठी योग आणि ध्यान (Meditation) चा आधार घ्या.
मधुमेह व्यवस्थापन: जर मधुमेह असेल, तर तो व्यवस्थित नियंत्रित (Manage) ठेवा.
छंद जोपासा: वेस्टर्न क्लासिकल म्युझिक किंवा जुनी हिंदी गाणी ऐकणे यासारख्या चांगल्या सवयी तुम्हाला तणावापासून दूर ठेवतात.
चांगल्या सवयी, संतुलित आहार आणि तणावापासून दूर राहणे हे सायलेंट हार्ट अटॅकसारख्या अदृश्य धोक्यापासून बचावासाठी आवश्यक आहे.