गुडघ्यांमधून 'कट-कट' असा आवाज येणे हे पोषक तत्वांची कमतरता आणि सांध्यांमधील सायनोवियल फ्लुइडमधील बदलांमुळे होऊ शकते. व्हिटॅमिन डी, कॅल्शियम आणि कोलेजनची कमतरता ही समस्या वाढवू शकते. योग्य आहार आणि व्यायामाने या त्रासापासून आराम मिळू शकतो. आजकाल अनेक लोकांना, विशेषतः जिने चढताना, खाली बसताना किंवा उठताना गुडघ्यांमधून ‘कट-कट’ किंवा ‘क्रॅकिंग’ सारखा आवाज येण्याची समस्या जाणवते. ही समस्या आता तरुण पिढीमध्येही वेगाने वाढत आहे.
काही लोकांना हे सामान्य वाटत असले तरी, जर हा आवाज वारंवार येत असेल आणि त्यासोबत वेदना किंवा अस्वस्थता जाणवत असेल, तर ते शरीरातील पोषक तत्वांच्या कमतरतेचे लक्षण असू शकते. ही समस्या हाडे आणि सांध्यांशी संबंधित असून, याकडे दीर्घकाळ दुर्लक्ष केल्यास भविष्यात संधिवात (Arthritis) किंवा सांध्यांच्या इतर आजारांना निमंत्रण मिळू शकते.
गुडघ्यांमधून आवाज येण्याचे एक प्रमुख कारण म्हणजे सांध्यांमध्ये असलेले 'सायनोवियल फ्लुइड' (Synovial Fluid). हे एक प्रकारचे नैसर्गिक वंगण (Lubrication) असते, जे सांध्यांची हालचाल सुरळीत ठेवते. जर या द्रवपदार्थात गॅस जमा झाला किंवा त्याचे प्रमाण कमी झाले, तर हाडे एकमेकांना घासल्याने असा आवाज येऊ लागतो. याशिवाय, शरीरात व्हिटॅमिन डी, कॅल्शियम आणि कोलेजनची कमतरता असल्यास गुडघ्यांच्या मजबुतीवर परिणाम होतो, ज्यामुळे आवाज येतो आणि अनेकदा सौम्य वेदनाही जाणवतात.
असेही दिसून आले आहे की, शारीरिक हालचाल कमी असलेले आणि बैठे काम करणारे लोक या समस्येने जास्त ग्रस्त असतात. कारण त्यांचे स्नायू आणि सांधे कमकुवत होतात, ज्यामुळे हालचालींच्या वेळी कट-कट आवाज येतो. काही प्रकरणांमध्ये हा आवाज सामान्य असू शकतो, परंतु त्यासोबत वेदना, सूज किंवा सांधे ताठरल्यासारखे वाटत असल्यास त्वरित डॉक्टरांशी संपर्क साधावा.
जर तुम्ही या समस्येने त्रस्त असाल, तर सर्वप्रथम तुमच्या आहारावर लक्ष देणे आवश्यक आहे.
आहार: आपल्या रोजच्या आहारात कॅल्शियमयुक्त पदार्थांचा समावेश करा, जसे की दूध, पनीर, दही, तीळ, बदाम आणि हिरव्या पालेभाज्या. व्हिटॅमिन डीसाठी सकाळच्या कोवळ्या उन्हात किमान १५-२० मिनिटे बसा. यामुळे शरीराला नैसर्गिकरित्या व्हिटॅमिन डी मिळेल. जर ऊन मिळत नसेल किंवा शरीरात त्याची जास्त कमतरता असेल, तर डॉक्टरांच्या सल्ल्याने सप्लिमेंट्स घेणे फायदेशीर ठरू शकते.
कोलेजन: शरीरातील कोलेजन वाढवण्यासाठी बोन ब्रॉथ (हाडांचे सूप), आवळा, अक्रोड आणि व्हिटॅमिन सी युक्त फळे जसे की संत्री आणि लिंबू यांचे सेवन करणे खूप फायदेशीर आहे.
व्यायाम आणि योगासने: हलका व्यायाम आणि योगासने केल्याने गुडघे मजबूत होतात. विशेषतः "वज्रासन", "त्रिकोणासन" आणि "ताडासन" यांसारखी योगासने हाडांची मजबुती आणि लवचिकता वाढवण्यास मदत करतात. रोज ३० मिनिटे चालणे किंवा जिने चढणे यांसारखे हलके व्यायामदेखील या समस्येपासून आराम देऊ शकतात.