सकाळी उठल्यापासून ते रात्री झोपेपर्यंत आपले डोळे अविरत काम करत असतात. बदलत्या काळात, कामाच्या वाढत्या ताणामुळे आणि विशेषतः डिजिटल उपकरणांच्या अमर्याद वापरामुळे डोळ्यांचे आरोग्य धोक्यात आले आहे. डोळे दुखणे, जळजळ होणे किंवा थोडे धूसर दिसणे यांसारख्या सामान्य वाटणाऱ्या तक्रारींकडे आपण अनेकदा दुर्लक्ष करतो. मात्र, हे किरकोळ वाटणारे संकेत भविष्यातील गंभीर आजारांची नांदी ठरू शकतात.
काचबिंदू (Glaucoma) आणि मधुमेहामुळे होणारा रेटिनोपॅथी (Diabetic Retinopathy) यांसारखे आजार सुरुवातीला कोणतीही लक्षणे दाखवत नाहीत आणि जेव्हा ती दिसू लागतात, तेव्हा बराच उशीर झालेला असतो. म्हणूनच, डोळ्यांची नियमित तपासणी ही केवळ एक उपचार पद्धती नसून, आपल्या दृष्टीचे रक्षण करणारी एक अत्यावश्यक सवय आहे.
अनेकजण केवळ चष्म्याचा नंबर तपासण्यासाठी किंवा डोळे दुखू लागल्यावरच नेत्रतज्ज्ञांकडे जातात. पण नियमित नेत्रतपासणीचे महत्त्व त्याहून खूप मोठे आहे.
गंभीर आजारांचे लवकर निदान: मोतीबिंदू, काचबिंदू, मॅक्युलर डिजनरेशन यांसारखे आजार सुरुवातीच्या टप्प्यात ओळखले गेल्यास त्यावर वेळीच उपचार करून दृष्टी वाचवता येते. काचबिंदूसारखा आजार तर 'दृष्टीचा सायलेंट किलर' म्हणून ओळखला जातो, कारण तो हळूहळू दृष्टी हिरावून घेतो आणि रुग्णाला त्याचा पत्ताही लागत नाही.
शारीरिक आरोग्याचा आरसा: डोळे हे आपल्या संपूर्ण शरीराच्या आरोग्याचा आरसा असतात. डोळ्यांच्या तपासणीतून उच्च रक्तदाब, मधुमेह, कोलेस्ट्रॉल आणि काही प्रकारच्या कर्करोगाचे प्राथमिक संकेतही मिळू शकतात. डोळ्यांतील रक्तवाहिन्यांमध्ये होणारे बदल हे शरीरातील इतर गंभीर समस्यांचे सूचक असू शकतात.
डिजिटल स्ट्रेनपासून बचाव: संगणक, मोबाईल आणि टॅब्लेटच्या सततच्या वापरामुळे 'कॉम्प्युटर व्हिजन सिंड्रोम' किंवा 'डिजिटल आय स्ट्रेन' ही समस्या सामान्य झाली आहे. यामुळे डोळे कोरडे पडणे, डोकेदुखी आणि मानेचे दुखणे यांसारखा त्रास होतो. नियमित तपासणीमुळे यावर योग्य उपाययोजना करता येते.
नेत्रतपासणीची वारंवारता ही प्रत्येक व्यक्तीच्या वयानुसार आणि आरोग्य स्थितीनुसार बदलते. वयोगट / स्थितीतपासणीची वारंवारताका आवश्यक?लहान मुले (१८ वर्षांखालील)जन्मानंतर ६ महिन्यांनी, वयाच्या ३ व्या वर्षी आणि शाळेत जाण्यापूर्वी. त्यानंतर दर २ वर्षांनी.तिरळेपणा (Squint), आळशी डोळा (Lazy Eye) आणि दृष्टीदोष लवकर ओळखण्यासाठी.प्रौढ व्यक्ती (१८ ते ६० वर्षे)दर २ वर्षांनी एकदा.
डोळ्यांवरील ताण, चष्म्याच्या नंबरमधील बदल आणि सुरुवातीच्या आजारांचे निदान करण्यासाठी.ज्येष्ठ नागरिक (६१ वर्षे व अधिक)दरवर्षी एकदा.वाढत्या वयानुसार होणारे आजार जसे की मोतीबिंदू, काचबिंदू आणि AMD यांचा धोका ओळखण्यासाठी.मधुमेह/उच्च रक्तदाबाचे रुग्णडॉक्टरांच्या सल्ल्यानुसार दर ६ महिने ते १ वर्षातून एकदा.या आजारांमुळे डोळ्यांच्या पडद्यावर (रेटिना) होणारे गंभीर परिणाम (रेटिनोपॅथी) टाळण्यासाठी.
जेव्हा तुम्ही नेत्रतज्ज्ञांकडे जाता, तेव्हा केवळ चष्म्याचा नंबर तपासला जात नाही, तर अनेक महत्त्वाच्या चाचण्या केल्या जातात:
व्हिज्युअल अॅक्युइटी टेस्ट (Visual Acuity Test): ठराविक अंतरावरून अक्षरे वाचायला लावून तुमची दृष्टी किती तीक्ष्ण आहे, हे तपासले जाते.
टोनोमेट्री (Tonometry): डोळ्यांच्या आतील दाब मोजला जातो. हा दाब वाढल्यास काचबिंदूचा धोका असतो.
स्लिट-लॅम्प तपासणी (Slit-Lamp Examination): एका शक्तिशाली सूक्ष्मदर्शकाद्वारे डोळ्यांच्या बाहुली, कॉर्निया आणि लेन्सची तपासणी करून मोतीबिंदू, जखम किंवा संसर्ग ओळखला जातो.
रेटिना तपासणी (Dilated Eye Exam): डोळ्यांत थेंब टाकून बाहुली मोठी केली जाते आणि डोळ्यांच्या मागील पडद्याची (रेटिना) आणि ऑप्टिक नर्व्हची सखोल तपासणी केली जाते. मधुमेहाचे परिणाम आणि इतर गंभीर आजार ओळखण्यासाठी ही सर्वात महत्त्वाची चाचणी आहे.
खालीलपैकी कोणतीही लक्षणे आढळल्यास तपासणीची वाट न पाहता त्वरित नेत्रतज्ज्ञांना भेटा:
अचानक दृष्टी धूसर होणे किंवा डोळ्यासमोर पडदा आल्यासारखे वाटणे.
डोळ्यासमोर प्रकाशाचे झोत किंवा काळे धागे/ठिपके तरंगताना दिसणे.
डोळे सतत लाल होणे, तीव्र वेदना किंवा खाज येणे.
एका वस्तूच्या दोन प्रतिमा दिसणे (Double Vision).
प्रकाशाकडे पाहताना डोळ्यांवर असह्य ताण येणे.
आपली दृष्टी ही निसर्गाने दिलेली एक अनमोल देणगी आहे. तिचे मोल तेव्हाच कळते, जेव्हा ती कमी होऊ लागते. त्यामुळे, समस्या निर्माण होण्याची वाट पाहण्यापेक्षा प्रतिबंधात्मक उपाय म्हणून नियमित नेत्रतपासणीला आपल्या आरोग्याच्या दिनक्रमाचा अविभाज्य भाग बनवा. लक्षात ठेवा, डोळ्यांची तपासणी हा खर्च नसून, तुमच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी आणि उत्तम जीवनशैलीसाठी केलेली एक महत्त्वपूर्ण गुंतवणूक आहे.