मधुमेह (Diabetes) असलेल्या रुग्णांनी नाश्त्यामध्ये इडली (Idli) किंवा डोसा (Dosa) खावा की नाही, हा अनेकांना पडणारा प्रश्न आहे. मात्र, किम्स हॉस्पिटल, ठाणे येथील मुख्य आहारतज्ज्ञ (Chief Dietitian) डॉ. गुलनाज शेख यांनी याबाबत महत्त्वाची माहिती दिली आहे. त्यांच्या मते, मधुमेहाचे रुग्ण इडली आणि डोसा खाऊ शकतात, परंतु योग्य प्रमाण आणि जबाबदारीने खाणे गरजेचे आहे.
मधुमेह हा एक 'सायलेंट किलर' आजार आहे, जो एकदा झाला की नियंत्रित करणे एक मोठे आव्हान बनते. उच्च रक्त शर्करा (High Blood Sugar) हळूहळू शरीराच्या अन्य अवयवांवर परिणाम करते आणि अनेक गंभीर आजारांना आमंत्रण देते. त्यामुळे रोजच्या आहारात विशेष काळजी घेणे आवश्यक ठरते.
डॉ. शेख स्पष्ट करतात की, मधुमेहाच्या रुग्णांना इडली किंवा डोसा पूर्णपणे सोडण्याची गरज नाही. इडली आणि डोसा हे तांदूळ आणि डाळीचे मिश्रण आंबवून (Fermented) तयार केले जातात. त्यामुळे ते पचायला हलके आणि पोषणयुक्त असतात. योग्य प्रमाणात आणि योग्य साइड डिशसह खाल्ल्यास, हे नाश्त्यासाठी सुरक्षित आणि आरोग्यदायी पर्याय ठरू शकतात.
डॉ. शेख यांच्या म्हणण्यानुसार, पारंपरिक इडली आणि डोशामध्ये कार्बोहायड्रेटचे प्रमाण जास्त असते. त्यामुळे जास्त प्रमाणात खाल्ल्यास रक्तातील साखरेची पातळी (Blood Sugar Level) वाढू शकते. ज्या रुग्णांची शुगर वारंवार वाढते किंवा जेवणानंतर अचानक वाढण्याची समस्या (Post-meal Spikes) आहे, त्यांनी खाण्याच्या प्रमाणावर विशेष लक्ष द्यावे.
मधुमेहाच्या रुग्णांनी इडली-डोसा खाताना रक्त शर्करा नियंत्रणात ठेवण्यासाठी खालील गोष्टींची काळजी घेणे महत्त्वाचे आहे:
प्रोटीन-फायबर युक्त साइड डिश: इडली किंवा डोशासोबत सांबार, अंकुरित कडधान्यांचे सॅलड (Sprouts Salad) किंवा कमी प्रमाणात नारळाची चटणी (Coconut Chutney) घ्या. प्रथिने (Protein) आणि फायबर (Fiber) ग्लुकोज शोषून घेण्याची प्रक्रिया हळू करतात, ज्यामुळे रक्तातील साखर अचानक वाढत नाही.
तळलेले पदार्थ टाळा: तूपामध्ये (घी) तळलेले किंवा मसालेदार मसाला डोसा खाणे टाळा. तळलेले पदार्थ रक्तातील साखर वाढवू शकतात.
कमी तेल वापरा: डोशाचे पीठ (बॅटर) तयार करताना कमी तेल वापरा आणि तव्यावरही (तवा) डोसा बनवताना हलक्या तेलाचा वापर करा.
आतड्यांचे आरोग्य: इडली-डोशातील आंबवण्याची प्रक्रिया (Fermentation) आतड्यांच्या आरोग्यासाठी (Gut Health) फायदेशीर ठरते. यामुळे शरीरात पोषक तत्व शोषून घेण्याची क्षमता (Bioavailability) वाढते.
पौष्टिक आणि संतुलित: सांबारामध्ये असलेल्या डाळी आणि भाज्यांमुळे प्रथिने आणि फायबर मिळतात. हे फायबर रक्तातील साखर हळूहळू वाढवते आणि दीर्घकाळ ऊर्जा (Energy) प्रदान करते.
पचायला हलके: हे पदार्थ हलके आणि सहज पचणारे असल्याने सकाळचा नाश्ता पौष्टिक आणि संतुलित बनतो.