आजकाल बाजारात गेलात की 'A2 दूध', 'A2 पनीर' आणि विशेषतः 'A2 तूप' या नावांनी धुमाकूळ घातलेला दिसतो. साध्या तुपापेक्षा दुप्पट-तिप्पट दराने विकले जाणारे हे तूप 'सुपरफूड' म्हणून ओळखले जात आहे. पण हे A2 तूप म्हणजे नेमकं काय? ते आपल्या घरातल्या पारंपरिक तुपापेक्षा खरंच इतकं आरोग्यदायी आहे की हा केवळ एक मार्केटिंगचा फंडा आहे? चला, यामागचं सत्य सोप्या भाषेत समजून घेऊया.
हा सगळा फरक दुधामधील प्रथिनांचा (Protein) आहे. दुधामध्ये 'केसीन' (Casein) नावाचे प्रथिन असते.
A1 तूप: हे जर्सी, होल्स्टिन फ्रिशियन (HF) यांसारख्या विदेशी किंवा संकरित गाईंच्या दुधापासून बनवले जाते. या दुधात A1 प्रकारचे केसीन प्रथिन असते.
A2 तूप: हे गीर, साहिवाल, लाल सिंधी, खिल्लार यांसारख्या शुद्ध भारतीय देशी गाईंच्या दुधापासून बनवले जाते. या दुधात A2 प्रकारचे केसीन प्रथिन असते, जे पचायला अधिक सोपे मानले जाते.
थोडक्यात सांगायचं तर, फरक गाईच्या जातीचा आणि तिच्या दुधातील प्रथिनांच्या रचनेचा आहे.
A2 तुपाचे अनेक फायदे सांगितले जातात, ज्यामुळे त्याला 'सुपरफूड' म्हटले जात आहे:
पचायला हलके: A2 प्रथिन आपल्या शरीराला पचायला सोपे असते. त्यामुळे ज्यांना दुग्धजन्य पदार्थ पचायला जड जातात, त्यांच्यासाठी हा एक चांगला पर्याय मानला जातो.
पोषक तत्वांनी भरपूर: यात ओमेगा-३ आणि ओमेगा-६ फॅटी ॲसिड, तसेच व्हिटॅमिन ए, ई, के आणि डी यांसारखे अनेक पोषक घटक चांगल्या प्रमाणात असतात.
रोगप्रतिकारशक्ती वाढवते: नियमित सेवनाने शरीराची रोगप्रतिकारशक्ती मजबूत होण्यास मदत होते.
हृदय आणि मेंदूसाठी चांगले: यातील पोषक घटक हृदय आणि मेंदूच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर असल्याचे म्हटले जाते.
आता सर्वात मोठा प्रश्न हा आहे की, आपण नेहमीचे तूप सोडून महागडे A2 तूप विकत घ्यावे का?
पारंपरिक तूपही उत्तम: आपल्या घरात पिढ्यानपिढ्या वापरले जाणारे शुद्ध देशी गाईचे तूपही आरोग्यासाठी अत्यंत फायदेशीर आहे. ते पूर्णपणे टाकाऊ आहे, असे मुळीच नाही.
पचनाचा मुद्दा महत्त्वाचा: जर तुम्हाला साधे दूध किंवा तूप पचायला त्रास होत असेल, पोटात गॅस किंवा अस्वस्थता जाणवत असेल, तर A2 तूप तुमच्यासाठी नक्कीच एक चांगला पर्याय ठरू शकते.
खिशाला परवडणारे: A2 तूप महाग असण्यामागे देशी गाईंचे कमी दूध आणि पालनपोषणाचा खर्च ही कारणे आहेत. त्यामुळे आपल्या खिशाला काय परवडते, याचा विचार करणेही महत्त्वाचे आहे.
A2 तूप हे निश्चितच एक आरोग्यदायी पर्याय आहे, विशेषतः पचनाच्या समस्या असणाऱ्यांसाठी. पण याचा अर्थ असा नाही की, आपले पारंपरिक शुद्ध देशी तूप कमी आहे. सर्वात महत्त्वाचे आहे की, तुम्ही जे काही तूप खरेदी कराल, ते भेसळमुक्त आणि शुद्ध असावे. त्यामुळे, 'सुपरफूड'च्या नावाखाली कोणताही निर्णय घेण्यापूर्वी आपली गरज आणि बजेट ओळखूनच निवड करा.