बर्लिन : आदिमानव म्हटलं की आपल्या डोळ्यासमोर एक रानटी आणि अप्रगत चित्र उभं राहतं. पण, आपले सर्वात जवळचे नामशेष झालेले नातेवाईक, निएंडरथल मानव, आपल्या कल्पनेपेक्षा कितीतरी अधिक हुशार, सर्जनशील आणि प्रगत होते, हे पुन्हा एकदा सिद्ध झालं आहे. जर्मनीमध्ये झालेल्या एका महत्त्वपूर्ण संशोधनात शास्त्रज्ञांना तब्बल 1 लाख 25 हजार वर्षे जुना एक ‘चरबीचा कारखाना’ (Fat Factory) सापडला आहे, जो निएंडरथल चालवत होते. हा कारखाना केवळ अन्न मिळवण्यासाठी नव्हता, तर एका जीवघेण्या आजारापासून स्वतःचा बचाव करण्यासाठी त्यांनी शोधलेली ही एक अभिनव पद्धत होती.
‘सायन्स’ या प्रतिष्ठित जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या या अभ्यासानुसार, निएंडरथल मानवांना प्राण्यांच्या हाडांमधून चरबी काढण्याची कला अवगत होती. ही प्रक्रिया त्यांच्यासाठी अक्षरशः जीवनदायी ठरली असावी. निएंडरथल मानव प्रामुख्याने मांसाहारी होते. त्यांच्या आहारात शिकारीतून मिळवलेल्या प्राण्यांच्या मांसाचा मोठा वाटा होता. मात्र, केवळ प्रथिनांवर (प्रोटिन) अवलंबून राहणे शरीरासाठी धोकादायक ठरू शकते. आहारात चरबी किंवा कर्बोदकांचे प्रमाण कमी झाल्यास ‘प्रोटिन पॉइझनिंग’ नावाचा गंभीर आजार होतो, जो जीवघेणा ठरू शकतो.
निएंडरथल मानवांना या धोक्याची जाणीव होती आणि त्यावर उपाय म्हणून त्यांनी हा ‘चरबीचा कारखाना’ विकसित केला होता. पुरातत्त्वशास्त्रज्ञांना उत्खननात घोडे, हरणे आणि इतर मोठ्या प्राण्यांची 172 हाडे सापडली. या हाडांसोबतच निएंडरथल मानवांनी तयार केलेली दगडाची अवजारे, जसे की ऐरणी आणि हातोड्यासारखे दगडही सापडले. विश्लेषणात एक रंजक गोष्ट समोर आली : पहिला टप्पा : निएंडरथल मानव प्रथम हाडे फोडून त्यातील ‘अस्थिमज्जा’ म्हणजेच हाडांच्या आतील मऊ आणि पौष्टिक गर काढून खात असत.
दुसरा टप्पा : त्यानंतर उरलेली हाडे ते पाण्यात टाकून उकळत असत, जेणेकरून हाडांमध्ये मुरलेली चरबी पूर्णपणे बाहेर निघेल. या दोन-टप्प्यांच्या प्रक्रियेमुळे ते एकाच प्राण्याच्या शिकारीतून जास्तीत जास्त ऊर्जा आणि पोषक तत्त्वे मिळवत होते. यालाच शास्त्रज्ञांनी ‘संसाधनांचा पुरेपूर वापर’ म्हटले आहे. यापूर्वी मानवाद्वारे संसाधनांचा असा सखोल वापर 28,000 वर्षांपूर्वी केला जात होता, असे मानले जात होते. मात्र, या शोधाने ही वेळरेखा जवळपास एक लाख वर्षांनी मागे नेली आहे. हा शोध पुन्हा एकदा अधोरेखित करतो की, सुमारे 4 लाख वर्षांपूर्वी पृथ्वीवर वावरणारे आणि 34,000 वर्षांपूर्वी नामशेष झालेले निएंडरथल मानव केवळ दगडाची हत्यारे बनवणारे आदिमानव नव्हते, तर ते अत्यंत बुद्धिमान आणि परिस्थितीनुसार स्वतःला बदलणारे कुशल संशोधकही होते.
