थायलंड : थायलंडमध्ये गणेशाला ‘फ्रा फिकानेत’ या नावाने ओळखले जाते. येथे बाप्पाला कला, बुद्धी आणि यशाची देवता मानले जाते. कोणत्याही नवीन कामाच्या किंवा व्यवसायाच्या सुरुवातीला त्यांची पूजा करणे शुभ मानले जाते. थायलंडमधील लोक गणेशाची मूर्ती आपल्या दुकानात, कार्यालयात आणि घरांमध्ये स्थापित करतात. त्यांना फळे, फुले, विशेषतः ऊस आणि केळी अर्पण केली जातात. अनेक कला संस्था आणि विद्यापीठांच्या प्रवेशद्वारावर फ्रा फिकानेत यांची भव्य मूर्ती दिसते. थायलंडच्या चलनी नोटांवर आणि नाण्यांवरही गणेशाचे चित्र आढळते, जे त्यांच्या सांस्कृतिक महत्त्वाचे प्रतीक आहे.
इंडोनेशिया : इंडोनेशियात हिंदू संस्कृतीचा अद्यापही खोलवर प्रभाव आहे, विशेषतः बाली बेटावर. गणेशाला येथे ज्ञान, बुद्धी आणि अडथळे दूर करणारी देवता म्हणून पूजले जाते. बालीमध्ये घरोघरी आणि मंदिरांमध्ये गणेशाची पूजा केली जाते. येथील अनेक प्राचीन मंदिरांमध्ये गणेशाच्या सुंदर मूर्ती आणि कोरीव काम आढळते. इंडोनेशियाच्या 20,000 रुपयांच्या नोटेवर काही वर्षांपूर्वी गणेशाचे चित्र छापलेले होते. हे चित्र शिक्षण आणि ज्ञानाचे प्रतीक म्हणून वापरले गेले होते.
नेपाळ : नेपाळमध्ये गणेशाला ‘विनायक’ किंवा ‘गणपती’ या नावाने ओळखले जाते. नेपाळमधील गणेश उपासना ही भारत आणि तिबेटच्या संस्कृतीचा अनोखा संगम आहे. येथे गणेश चतुर्थीला ‘चथा’ नावाचा सण साजरा केला जातो. या दिवशी चंद्रदर्शन टाळले जाते, कारण या दिवशी चंद्र पाहिल्याने खोटा आळ येतो, अशी मान्यता आहे. काठमांडूच्या प्रसिद्ध दरबार स्क्वेअरमध्ये अनेक प्राचीन गणेश मंदिरे आहेत, जिथे दररोज पूजा केली जाते.
जपान : जपानमध्ये गणेशाचे स्वरूप थोडे वेगळे आहे. येथे त्यांना ‘कांगितेन’ या नावाने ओळखले जाते. कांगितेन ही देवता आनंद, समृद्धी आणि नातेसंबंधांची प्रतीक मानली जाते. कांगितेनची पूजा बर्याचदा गुप्त पद्धतीने केली जाते. त्यांना मुळा, मध आणि मिठाईचा नैवेद्य दाखवला जातो. जपानमधील गणेशाचे हे स्वरूप तांत्रिक विधीतून आले आहे, जे मूळ भारतीय स्वरूपापेक्षा खूपच वेगळे आणि वैशिष्ट्यपूर्ण आहे.
मॉरिशस : मॉरिशसमध्ये मोठ्या संख्येने भारतीय वंशाचे लोक राहतात, त्यामुळे तेथे गणेश चतुर्थी हा एक प्रमुख सण आहे. या दिवशी देशात सार्वजनिक सुट्टी जाहीर केली जाते. भारताप्रमाणेच येथेही घराघरांत आणि सार्वजनिक मंडळांमध्ये गणेशाच्या मूर्तीची स्थापना केली जाते. मोठ्या मिरवणुका काढून मूर्तीचे समुद्रात विसर्जन केले जाते. संपूर्ण बेट गणेशमय झालेले असते आणि लोक मोठ्या उत्साहाने हा सण साजरा करतात. मॉरिशसमधील ग्रँड बेसिन या पवित्र तलावाजवळ एक भव्य गणेश मंदिर आहे, जे पर्यटकांचे आणि भाविकांचे प्रमुख आकर्षण आहे.
पाश्चात्त्य देश : या देशांमध्ये स्थायिक झालेल्या भारतीय समुदायाने गणेशोत्सवाची परंपरा जपली आहे. हा सण त्यांच्यासाठी केवळ एक धार्मिक विधी नसून आपली संस्कृती आणि ओळख जपण्याचा एक मार्ग आहे. न्यूयॉर्क, लंडन, टोरोंटो यांसारख्या मोठ्या शहरांमध्ये सार्वजनिक गणेशोत्सव साजरा केला जातो. मोठ्या मिरवणुका काढल्या जातात, ज्यात विविध संस्कृतीचे लोकही सहभागी होतात. मंदिरांमध्ये अभिषेक, पूजा, भजन आणि सांस्कृतिक कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते. फिलाडेल्फिया म्युझियम ऑफ आर्टमध्ये 11 व्या शतकातील गणेशाची एक सुंदर मूर्ती आहे, जी दर्शवते की गणेशाचे कलात्मक महत्त्व पाश्चात्त्य जगानेही ओळखले आहे.
कंबोडिया आणि व्हिएतनाम : या देशांमध्ये सध्या गणेश उपासना मोठ्या प्रमाणावर प्रचलित नसली, तरी येथे गणेशाला ऐतिहासिक महत्त्व आहे. प्राचीन ख्मेर साम—ाज्याच्या काळात गणेश एक महत्त्वाची देवता होती. अंगकोर वाटसारख्या जगप्रसिद्ध मंदिरांच्या कोरीव कामात आणि अवशेषांमध्ये गणेशाच्या अनेक मूर्ती आणि शिल्पे सापडली आहेत. ही शिल्पे गणेशाच्या तत्कालीन लोकप्रियतेची साक्ष देतात. येथील काही शिल्पांमध्ये गणेश आपल्या मूळ वाहनापेक्षा (उंदीर) वेगळ्या वाहनावर बसलेले दिसतात, जे स्थानिक कला आणि परंपरेचा प्रभाव दर्शवते.
