आज घरोघरी, व्यावसायिक ठिकाणी श्री लक्ष्मीदेवी मातेची यथासांग पूजा होऊन तिच्याकडे अखंड कृपेची प्रार्थना केली जाईल. लक्ष्मीदेवी ही हिंदू धर्मातील संपत्ती, समृद्धी, सौंदर्य आणि भाग्याची देवता आहे. भारतात तसेच अनेक आशियाई देशांमध्ये लक्ष्मीची पूजा केली जाते. वेगवेगळ्या संस्कृतीत तिचे स्वरूप, नाव आणि पूजेची पद्धत थोडी वेगळी असली तरी, तिचा मूळ अर्थ ‘ऐश्वर्य आणि सौभाग्य’ हाच असतो. जगातील विविध देशांमधील लक्ष्मीदेवीच्या रूपाची माहिती खालीलप्रमाणे आहे.
भारतात लक्ष्मीला कमळावर विराजमान असलेली, चार हात असलेली, सोनेरी रंगाची आणि हातात कमळ धारण केलेली देवता म्हणून ओळखले जाते. तिच्या हातातून सोन्याच्या नाण्यांचा वर्षाव होत असल्याचे दाखवले जाते. ती भगवान विष्णूची पत्नी असून, दिवाळी उत्सवात तिची मुख्य पूजा केली जाते. संपत्ती, यश आणि भौतिक समृद्धीसाठी तिची उपासना केली जाते.
श्रीलंकेत लक्ष्मीची पूजा ‘श्री देवी’ म्हणून केली जाते. तिचे रूप भारतातल्या रूपाशी मिळतेजुळते आहे. ‘श्री’ (शुभत्व आणि समृद्धी) या संकल्पनेचे प्रतीक म्हणून तिचे रूप अनेक ठिकाणी आढळते. अनेक धार्मिक विधींमध्ये समृद्धी आणि भाग्योदयासाठी तिची पूजा केली जाते.
थायलंडमध्ये लक्ष्मीचे थेट प्रतिनिधित्व करणारी प्रमुख देवता नसली तरी, तिची संकल्पना इतर रूपांत आढळते. देवी श्री : थायलंडच्या पौराणिक कथांमध्ये भात (धान्य) आणि समृद्धीची देवता ‘देवी श्री’ किंवा ‘फोसॉप’ आढळते, जी लक्ष्मीच्या धनधान्यदायिनी रूपाशी मिळतेजुळते आहे.
फ्रा नांग थोरानी : ही पृथ्वीची देवता आहे, जी समृद्धी, सुपीकता आणि पाण्याशी जोडलेली आहे. ही देवता देखील अप्रत्यक्षपणे लक्ष्मीच्या भूमातेच्या संकल्पनेशी साधर्म्य साधते.
इंडोनेशियातील, विशेषतः बाली बेटावर ‘देवी श्री’ ही अत्यंत महत्त्वाची देवता आहे. बाली बेटावर मूळ हिंदू इंडोनेशियन लोक बहुसंख्य आहेत. ते या देवतेला भात आणि शेतीतील सुपीकतेची प्रमुख देवता मानले जाते. तिची मंदिरे भात शेतीत किंवा जलस्रोतांजवळ आढळतात. तिचे कार्य अन्न, धन आणि जीवनातील समृद्धी प्रदान करणे हेच आहे. तिची प्रतिमा अनेकदा भाताच्या दाण्यांनी भरलेल्या भांड्यासोबत दर्शविली जाते.
जपानमध्ये लक्ष्मीच्या संकल्पनेचा समावेश बौद्ध धर्माच्या माध्यमातून झाला. किसशोतेन : ही जपानमधील आनंद, समृद्धी आणि भाग्याची देवता आहे. तिला अनेकदा ‘लक्ष्मीचे जपानी रूप’ मानले जाते. ती सुंदर वस्त्रे आणि दागिने परिधान केलेली दाखवली जाते. विशेष म्हणजे ही देवताही कमळावर उभी असून तिच्या हातातही धनाचा हंडा दर्शवला जातो.
बेंझाईतेन : ही मुळात सरस्वती देवीचे रूप असली तरी, जपानमध्ये तिला भाग्य, कला आणि जल (पाणी) यांची देवी मानले जाते. काहीवेळा तिच्या पूजेशी संपत्ती आणि समृद्धी जोडली जाते.
रूप : चीनमध्ये लक्ष्मीला ‘महाश्री’ म्हणून ओळखले जाते. अनेक प्राचीन ग्रंथांमध्ये आणि लेण्यांमध्ये तिची प्रतिमा आढळते. ती संपत्ती आणि सौंदर्य प्रदान करणारी देवता म्हणून मानली जाते. तिचे स्वरूप साधारणतः भारतीय लक्ष्मीसारखेच असते, परंतु ते चिनी कलेच्या शैलीत चित्रित केलेले असते.
