ब्राझीलिया : ब्राझीलच्या दक्षिणेकडील एका नदीत निसर्गाचा एक असा अविश्वसनीय देखावा कॅमेर्यात कैद झाला आहे, जो यापूर्वी कोणीही पाहिला नव्हता. हजारो ‘बम्बलबी कॅटफिश’ प्रजातीचे मासे एका धबधब्याचे निसरडे खडक चढताना दिसले आहेत. या प्रजातीच्या स्थलांतराचे हे पहिलेच सविस्तर निरीक्षण ठरले आहे.
‘बम्बलबी कॅटफिश’ (शास्त्रीय नाव : Rhyacoglanis paranesis) हे त्यांच्या नारंगी शरीरावरील काळ्या ठिपक्यांमुळे आणि लहान आकारामुळे ओळखले जातात. त्यांची लांबी केवळ 3.5 इंच (89.2 मिलिमीटर) पर्यंत वाढते. अॅक्विडाऊना (Aquidauana) नदीवरील एका धबधब्याच्या मागे, सुमारे 3.3 ते 13.1 फूट (1 ते 4 मीटर) उंचीचे निसरडे खडक चढताना या लहान माशांना चित्रीत करण्यात आले आहे. शास्त्रज्ञांना या दुर्मीळ प्रजातीच्या वर्तनाबद्दल अक्षरशः काहीही माहिती नव्हती. मात्र, 2024 मध्ये ब्राझीलच्या माटो ग्रोसो डो सुल राज्यातील पर्यावरण लष्करी पोलिसांनी हे आश्चर्यकारक द़ृश्य पाहिले आणि त्यांनी तातडीने शास्त्रज्ञांच्या पथकाला बोलावून त्याचे दस्तऐवजीकरण करण्यास सांगितले.
या संशोधनाचे निष्कर्ष 8 ऑगस्ट रोजी ‘जर्नल ऑफ फिश बायोलॉजी’ या प्रतिष्ठित नियतकालिकात प्रकाशित झाले आहेत. या अभ्यासाच्या प्रमुख लेखिका आणि ब्राझीलच्या फेडरल युनिव्हर्सिटी ऑफ माटो ग्रोसो डो सुल येथील जीवशास्त्रज्ञ मानुएला मारिन्हो यांनी सांगितले, ‘Rhyacoglanis या वंशातील मासे क्वचितच आढळतात आणि त्यांचे निरीक्षण तर त्याहूनही कमी वेळा होते. त्यामुळे आम्ही नोंदवलेले हे मोठ्या संख्येने एकत्र येणे खूपच उल्लेखनीय आहे, कारण यापूर्वी या प्रजातीच्या नैसर्गिक इतिहासात अशा वर्तनाचा कोणताही संकेत मिळाला नव्हता.’
नवीन अभ्यासात शास्त्रज्ञांनी नोंदवले आहे की, हे बम्बलबी कॅटफिश फक्त दिवसाच्या उत्तरार्धातच खडक चढतात. दुपारच्या कडक उन्हात ते खडकांच्या खाली सावलीत विश्रांती घेतात, पण स्थानिक वेळेनुसार सायंकाळी 6 वाजण्याच्या सुमारास, सूर्य मावळत असताना, हजारो मासे आपली चढाई सुरू करतात. नदीला जोडलेल्या लहान डबक्यांमधून सुरुवात करून, हे कॅटफिश उभे आणि सरळ खडक उड्या मारत चढतात. सपाट खडकांवर तर इतके मासे होते की ते एकमेकांच्या अंगावरून चढताना दिसत होते. या चढाईच्या धुंदीत, काही मासे तर शास्त्रज्ञांच्या प्लास्टिकच्या बादलीतही चढले. या अभूतपूर्व घटनेमुळे या लहान आणि रहस्यमय माशांच्या जीवनातील एका अज्ञात पैलूवर प्रकाश पडला आहे, ज्यामुळे निसर्गाच्या अथांग आश्चर्यांची पुन्हा एकदा प्रचिती आली आहे.
