पॅरिस : एका दूरच्या आकाशगंगेच्या विचित्र प्रतिमेने एक गोष्ट उघड केली आहे, जी कदाचित आपल्या नजरेसमोर लपलेला डार्क मॅटरचा एक मोठा गोळा असू शकते. फ्रान्समधील नॉर्दर्न एक्सटेंडेड मिलिमीटर अॅरे रेडिओ दुर्बिणीने काढलेल्या HerS-3 नावाच्या आकाशगंगेच्या नव्या प्रतिमेकडे जेव्हा खगोलशास्त्रज्ञांनी पहिल्यांदा पाहिले, तेव्हा त्यांना वाटले की डेटामध्ये काहीतरी चूक आहे. ‘आम्ही विचारात पडलो, ‘हे काय चाललंय?’ असे फ्रेंच नॅशनल सेंटर फॉर सायंटिफिक रिसर्चचे खगोलशास्त्रज्ञ पियरे कॉक्स यांनी एका निवेदनात सांगितले.
प्रतिमेत त्यांना ‘आइन्स्टाईन क्रॉस’ दिसला. ही एक दुर्मीळ घटना आहे, जी तेव्हा घडते जेव्हा एखाद्या दूरच्या आकाशगंगेतून किंवा क्वेसारमधून (ज्याच्या केंद्रात सक्रियपणे अन्न सेवन करणारे कृष्णविवर असते अशी तेजस्वी आकाशगंगा) येणारा प्रकाश, त्याच्या समोर असलेल्या एका अतिविशाल वस्तूच्या गुरुत्वाकर्षणामुळे वाकतो आणि निरीक्षकाच्या द़ृष्टीने चार वेगवेगळ्या बिंदूंमध्ये विभागलेला दिसतो, पण या रचनेत असामान्य गोष्ट अशी होती की, त्याच्या मध्यभागी प्रकाशाचा पाचवा बिंदू चमकत होता. सुरुवातीला ‘आम्हाला वाटले की हे उपकरणातील दोष आहे,’ असे कॉक्स म्हणाले.
आइन्स्टाईन क्रॉसचे फोटॉन मध्यवर्ती वस्तुमानाभोवती वळण घेत असल्यामुळे, शास्त्रज्ञांना सामान्यतः मध्यभागी पाचवा बिंदू दिसेल अशी अपेक्षा नसते. ‘प्रकाश वाकवणार्या वस्तुमानात काहीतरी असामान्य गोष्ट घडत असल्याशिवाय, तुम्हाला मध्यभागी पाचवी प्रतिमा मिळू शकत नाही,’ असे रटगर्स युनिव्हर्सिटीचे खगोलशास्त्रज्ञ आणि या निष्कर्षांचे वर्णन करणार्या नव्या अभ्यासाचे सहलेखक चार्ल्स कीटन यांनी एका निवेदनात सांगितले. ‘द अॅस्ट्रोफिजिकल जर्नल’ मध्ये 16 सप्टेंबर रोजी प्रकाशित झालेल्या या अभ्यासात, संशोधकांनी या विचित्र क्रॉसमध्ये नक्की काय चालले आहे हे शोधण्यासाठी संगणकीय मॉडेलिंगचा वापर केला.
त्यांच्या विश्लेषणानुसार, प्रकाशाचे सर्व बिंदू HerS-3 मधूनच आले होते, ज्यामुळे जवळचा, तेजस्वी वस्तू आडवी येण्याची शक्यता नाकारली गेली. त्यांनी चिलीमधील लार्ज मिलिमीटर/सबमिलिमीटर अॅरे (ALMA) कडून मिळालेल्या डेटाशी प्रतिमेची पडताळणी करून, सरळ-साधे उपकरण बिघडण्याची शक्यता देखील नाकारली. शेवटी, त्यांनी एक संगणक सिमुलेशन चालवले, ज्यात डार्क मॅटरचा एक गोळा HerS-3 च्या समोर ठेवला गेला आणि यावेळी, परिणाम त्यांच्या निरीक्षणांशी जुळले. यामुळे, मध्यभागी दिसणारा पाचवा बिंदू हा अतिविशाल डार्क मॅटरच्या गोळ्यामुळे तयार झाला असण्याची शक्यता बळावली आहे.
