माँट्रियल : पृथ्वीबाहेरील जीवसृष्टीचा शोध घेणार्या शास्त्रज्ञांच्या हाती एक मोठं यश लागलं आहे. आपल्या सौरमालेच्या जवळच असलेल्या एका तार्याभोवती फिरणार्या पाचव्या ग्रहाचा शोध लावण्यात आला आहे. विशेष म्हणजे, हा ग्रह तार्याच्या ‘हॅबिटेबल झोन’ म्हणजेच ‘निवासयोग्य क्षेत्रात’ स्थित आहे. या क्षेत्रात तापमान अनुकूल असल्याने ग्रहाच्या पृष्ठभागावर पाणी द्रवरूपात टिकून राहू शकतं, ज्यामुळे तिथे जीवसृष्टी अस्तित्वात असण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे.
पृथ्वीपासून केवळ 35 प्रकाशवर्ष दूर असलेल्या ङ 98-59 तार्याभोवती नव्या ग्रहाचा शोध
हा ग्रह तार्याच्या ‘हॅबिटेबल झोन’मध्ये असल्याने येथे पाणी द्रवरूपात असण्याची शक्यता
या शोधामुळे परग्रहावरील जीवसृष्टीच्या अभ्यासाला नवी दिशा मिळण्याची आशा
पृथ्वीपासून सुमारे 35 प्रकाशवर्ष अंतरावर L 98-59 नावाचा एक लाल बटू तारा आहे. हा तारा तुलनेने थंड आणि अंधूक असून, त्याच्याभोवती लहान, खडकाळ ग्रहांची एक प्रणाली असल्याचे यापूर्वीच ज्ञात होते. आता, माँट्रियल विद्यापीठाच्या ‘ट्रॉटियर इन्स्टिट्यूट फॉर रिसर्च ऑन एक्सोप्लॅनेट्स’च्या संशोधकांनी केलेल्या नव्या अभ्यासात ‘L 98-59 f’ नावाच्या पाचव्या ग्रहाच्या अस्तित्वाला दुजोरा मिळाला आहे. हा एक ‘सुपर-अर्थ’ प्रकारचा ग्रह असून त्याचे वस्तुमान पृथ्वीच्या किमान 2.8 पट आहे.
नव्याने सापडलेला हा ग्रह आपल्या तार्याभोवती जवळजवळ वर्तुळाकार कक्षेत फिरतो आणि एक प्रदक्षिणा पूर्ण करण्यासाठी त्याला पृथ्वीवरील 23 दिवस लागतात. संशोधकांच्या मते, या ग्रहाला त्याच्या तार्याकडून जवळपास पृथ्वीइतकीच ऊर्जा मिळते. यामुळेच तो ‘हॅबिटेबल झोन’मध्ये येतो. या संशोधनाचे प्रमुख लेखक चार्ल्स कॅडियक्स यांनी सांगितले, ‘एवढ्या लहान ग्रहमालेत समशीतोष्ण वातावरणाचा ग्रह सापडणे हा एक अत्यंत रोमांचक शोध आहे. यातून परग्रहीय प्रणालींमध्ये किती विविधता आहे, हे दिसून येते आणि लहान तार्यांभोवती संभाव्य वस्तीयोग्य ग्रहांचा अभ्यास करण्याची गरज अधोरेखित होते.’
L 98-59 f या ग्रहाचा शोध युरोपियन सदर्न ऑब्झर्व्हेटरीच्या (ESO) HARPS आणि ESPRESSO या स्पेक्ट्रोग्राफमधून मिळालेल्या डेटाचे पुन्हा विश्लेषण करून लावण्यात आला. हा ग्रह आपल्या द़ृष्टिकोनातून तार्यासमोरून जात नाही (Transit करत नाही). त्यामुळे शास्त्रज्ञांनी ग्रहाच्या गुरुत्वाकर्षणामुळे तार्याच्या गतीमध्ये होणारे सूक्ष्म बदल टिपून त्याचे अस्तित्व शोधून काढले. या डेटामध्ये नासाच्या TESS आणि जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोपच्या (JWST) निरीक्षणांची जोड देऊन शास्त्रज्ञांनी या प्रणालीतील पाचही ग्रहांचा आकार, वस्तुमान आणि इतर महत्त्वाची वैशिष्ट्ये निश्चित केली.
या अभ्यासात केवळ नव्या ग्रहाचाच शोध लागला नाही, तर संपूर्ण ग्रहमालेबद्दल रंजक माहिती समोर आली आहे. L 98-59 b: या प्रणालीतील सर्वात आतला ग्रह असून तो आकाराने पृथ्वीच्या केवळ 84% आणि वस्तुमानाने अर्धा आहे. हा आतापर्यंत मोजलेल्या सर्वात लहान परग्रहांपैकी एक आहे.
