अंकारा : तुर्कियेमधील पुरातत्त्व शास्त्रज्ञांनी प्राचीन गोर्डियन शहरात इसवी सन पूर्व आठव्या शतकातील एक महत्त्वपूर्ण शाही थडगे शोधून काढले आहे. हे थडगे पौराणिक राजा मिडासच्या नातेवाईकाचे असल्याचे मानले जात आहे. मंगळवारी जाहीर करण्यात आलेला हा 2,800 वर्षांपूर्वीच्या थडग्याचा महत्त्वाचा शोध, फ्रिगियन साम्राज्य आणि तेथील उच्चभ्रू वर्गावर नवीन प्रकाश टाकतो, ज्यामध्ये दुर्मीळ कलाकृती आणि अनोख्या दफन पद्धतींचा समावेश आहे.
अंकाराच्या नैऋत्येस असलेल्या या दफनभूमीतून डझनभर दुर्मीळ कलाकृती आणि प्राचीन फ्रिगिया राज्याच्या एका उच्चभ्रू व्यक्तीचे दहन केलेले अवशेष सापडले आहेत. ‘या कलाकृतींच्या आधारावर, आमचा अंदाज आहे की, थडग्यातील व्यक्ती गोर्डियन आणि मिडासशी संबंधित राजघराण्यातील सदस्य असू शकते,’ असे तुर्कियेचे संस्कृती आणि पर्यटनमंत्री मेहमेट नुरी एरसोय यांनी एका पत्रकार परिषदेत सांगितले, ज्याचे वृत्त तुर्कियेच्या सरकारी वृत्तसंस्था ‘अनादोलू एजन्सी’ने दिले आहे. गोर्डियन हे शहर फ्रिगियन राज्याची राजधानी होते, जे सुमारे 1200 ते 675 इ.स.पू. पर्यंत भरभराटीला आले होते.
या राज्यावर प्रथम गोर्डियासने राज्य केले, ज्याचा संबंध अलेक्झांडर द ग्रेटने नंतर कापलेल्या गोर्डियन नॉटशी आहे आणि नंतर त्याचा मुलगा मिडास, जो पौराणिक कथांमध्ये त्याच्या स्पर्शाने वस्तूंना सोन्यात रूपांतरित करण्याच्या क्षमतेसाठी प्रसिद्ध आहे. प्राचीन ट्रॉयप्रमाणेच, गोर्डियनवर अनेक शतकांपासून अनेकदा ताबा मिळवला गेला, ज्यामुळे तटबंदी, थडगी आणि घरांचा एक गुंतागुंतीचा पुरातत्त्वीय पट तयार झाला आहे. गोर्डियनमध्ये यापूर्वी सापडलेले सर्वात मोठे थडगे म्हणजे ‘मिडास माऊंड.’ या स्थळावरील 120 हून अधिक ढिगार्यांपैकी एक असलेली ही प्रभावी रचना सुमारे 740 इ.स.पू.मध्ये बांधली गेली होती आणि त्यात एका उच्च-दर्जाच्या व्यक्तीचे, शक्यतो मिडासचे वडील, गोर्डियास, लाकडी शवपेटीत दफन करण्यात आले होते, जे कांस्य खजिना आणि जांभळ्या वस्त्रांनी वेढलेले होते.
नुकतेच घोषित केलेले थडगे हे गोर्डियनमध्ये उत्खनन केलेला 47 वा ढिगारा आहे. गोर्डियन उत्खननाचे सहसंचालक, पुरातत्त्व शास्त्रज्ञ युसेल सेनयुर्ट यांनी ‘अनादोलू एजन्सी’ला सांगितले की, हा ढिगारा सुमारे 26 फूट (8 मीटर) उंच आणि 200 फूट (60 मीटर) व्यासाचा आहे. महत्त्वाचे म्हणजे, यात स्थळावर आतापर्यंत सापडलेले सर्वात जुने दहन दफनविधी समाविष्ट आहे. ‘हे फ्रिगियनांच्या दफनविधीच्या पद्धती दर्शवते,’ सेनयुर्ट यांनी स्पष्ट केले की, ‘हे स्पष्टपणे दाखवते की, येथे दफन केलेली व्यक्ती सामान्य नव्हती.’ पत्रकार परिषदेदरम्यान, एरसोय यांनी सांगितले की, या ढिगार्यात 10.2 बाय 9.2 फूट (3.1 बाय 2.8 मीटर) आकाराची लाकडी दफन खोली होती. आतमध्ये, पुरातत्त्व शास्त्रज्ञांना डझनभर कांस्य कलाकृती सापडल्या, ज्यात हंडे आणि जग यांचा समावेश होता.
विशेष म्हणजे, यापैकी काही वस्तू अजूनही खोलीच्या भिंतींवर लोखंडी खिळ्यांना टांगलेल्या अवस्थेत होत्या. ‘आम्ही उघडकीस आणलेल्या या कलाकृती, यापूर्वी उत्खनन केलेल्या मिडास माऊंडमधील अवशेषांनंतरचा सर्वात मोठा संग्रह आहे,’ असे एरसोय यांनी नमूद केले. मिडासच्या स्वतःच्या थडग्याजवळ असल्यामुळे कौटुंबिक संबंधाचा अंदाज येतो. ‘हे शक्य आहे की, ते मिडासच्या कुटुंबातील कोणाचे तरी असावे; कारण त्याचे थडगे जवळच आहे,’ असे गोर्डियन उत्खननाचे सहसंचालक आणि पेनसिल्व्हेनिया विद्यापीठातील पुरातत्त्व शास्त्रज्ञ सी. ब्रायन रोझ यांनी सांगितले. ‘सर्वात मनोरंजक गोष्ट म्हणजे, हे एक दहन-दफन आहे,’ रोझ पुढे म्हणाले, ‘गोर्डियनमधील आठव्या शतकातील हे एकमेव उदाहरण म्हणून त्याचे वेगळेपण अधोरेखित केले.’
