एडिनबर्ग : स्कॉटलंडच्या वैज्ञानिकांनी ‘हिल्डा’ नावाची गाय तयार केली आहे. कूल काऊ प्रोजेक्टच्या अंतर्गत तयार झालेल्या या गायीमुळे दुधाळ प्रकल्प आणि पर्यावरणीय टिकाव दोन्ही वाढतील, असे दोन्ही उद्देश साध्य करता येतील. हिल्डा हे वासरू कळपातील इतर गायींसारखेच दिसते; परंतु त्याची जनुके अशा प्रकारे बदलण्यात आली आहेत की, ते ढेकर देताना आणि श्वास रोखून धरताना हानिकारक ग्रीनहाऊस वायू उत्सर्जित करणे थांबवते. यूके डेअरी उद्योगासाठी याला ‘अतिशय महत्त्वाचा’ क्षण म्हणून वर्णन केले गेले आहे.
कारण, हिल्डाचा जन्म आयव्हीएफ तंत्रज्ञानाद्वारे झाला, ज्यामुळे कमी मिथेन उत्सर्जित करणारी अधिक हरित गुरेढोरे तयार झाली. गायी मोठ्या प्रमाणात वायू तयार करतात आणि त्यांच्या ढेकरमधून तयार होणारा मिथेन कार्बन डायऑक्साईडपेक्षा 28 पट जास्त वातावरण गरम करतो. गुरांची संख्या जगाच्या ग्रीनहाऊस वायू उत्सर्जनाच्या सुमारे 5 टक्के उत्पादन करत असल्याने संशोधक त्यांचा प्रभाव कमी करण्याचे मार्ग शोधण्यात गुंतले होते. त्याअंतर्गत हिल्डा विकसित करण्यात आली.
तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, हिल्डाचा जन्म पारंपरिक पैदास तंत्रांचा वापर करण्यापेक्षा आयव्हीएफ वापरून आठ महिने आधी झाला. हिल्डा डम्फ्राईजमधील लँगहिल कळपाचा भाग आहे, ज्याचा अर्ध्या शतकाहून अधिक काळ अभ्यास केला जात आहे. हे उल्लेखनीय आहे की हिल्डा ‘कूल काऊज’ प्रकल्पाचा एक भाग आहे, ज्यामध्ये कमी मिथेन उत्सर्जित करणार्या गुरांची जनुकीय निवड केली जाते. या महत्त्वाकांक्षी प्रकल्पात सहभागी असलेले स्कॉटलंड रूरल कॉलेजचे प्राध्यापक रिचर्ड ड्यूहर्स्ट म्हणाले, ‘दुग्धजन्य पदार्थांच्या जागतिक खपामध्ये सतत वाढ होत असल्याने हिल्डाचा जन्म टिकाऊपणासाठी यूके डेअरी उद्योगासाठी कदाचित एक अतिशय महत्त्वाचा क्षण आहे. कूल काऊज प्रकल्प केवळ डेअरी प्रकल्पच वाढवणार नाही, तर वातावरणात कमी मिथेन सोडणार्या गायींची संख्याही वाढवेल’.
हा जगातील सर्वात जास्त काळ चालणारा पशुधन आनुवंशिकी प्रकल्प आहे. या कळपाचा उपयोग डेअरी उत्पादनांशी संबंधित ग्रीनहाऊस वायू उत्सर्जनाच्या अनेक अभ्यासांमध्ये केला गेला आहे, ज्यात वेगवेगळ्या आहारांचे परिणाम आणि गवताळ प्रदेशांवर वेगवेगळ्या खतांचे परिणाम यांचा समावेश आहे.
