लंडन : मनुष्य हा पृथ्वीवरील सर्वात बुद्धिमान जीव मानला जातो. इतर तर जीव हे त्यांचे आकारमान तसेच ताकदीमुळे शक्तिशाली मानले जातात; पण मनुष्य किंवा शक्तिशाली प्राण्याचे नाही, तर 20,00,00,00,00,00,000 मुंग्यांचे जगावर राज्य आहे. कमजोर असूनही या मुंग्या पृथ्वीवरील सर्वात ‘पावरफुल’ जीव मानला जातो.
पृथ्वीवर अंदाजे 20 क्वाड्रिलियन मुंग्या राहतात. जर तुम्ही त्यांना शून्यात पूर्ण केले, तर ते 20,00,00,00,00,00,000 असा आकडा होतो. हा आकडा कोणालाही घाबरवण्यासाठी पुरेसा आहे; पण प्रश्न असा आहे की, इतक्या लहान आणि असुरक्षित मुंग्या जगावर कसे कब्जा करू शकल्या? मेरीलँड विद्यापीठ आणि केंब्रिज विद्यापीठाच्या नवीन संशोधनात उत्तर सापडले आहे. उत्तर भयावह आणि मनोरंजक दोन्ही आहे. उत्क्रांतीवादी शर्यतीत विजय मिळविण्यासाठी, मुंग्यांनी गुणवत्तेपेक्षा प्रमाण निवडले आहे. त्यांनी त्यांचे शरीर कवच कमकुवत केले आहे जेणेकरून ते अधिक संतती निर्माण करू शकतील.
एका जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या अभ्यासातून निसर्गाने ‘कमकुवत’ लोकांना ‘बलवान’ कसे बनवले हे उघड होते. हे संशोधन समाज आणि लष्कराच्या नियमांवरही नवीन प्रकाश टाकणारे आहे. ‘सायन्स अॅडव्हान्सेस’ जर्नलमध्ये प्रकाशित संशोधनात याबाबतची माहिती देण्यात आली आहे. काही मुंग्यांच्या प्रजातींनी त्यांच्या वसाहतींचा विस्तार करण्यासाठी एक अनोखी पद्धत अवलंबली आहे. त्या प्रत्येक मुंगीच्या ‘गुणवत्ते’शी तडजोड करतात. मुंग्यांच्या शरीरावर क्यूटिकल नावाचा एक कठीण थर असतो. हा त्यांचा बाह्य सांगाडा असतो. तो त्यांना दुखापत आणि रोगांपासून वाचवतो; पण तो तयार करण्यासाठी खूप ऊर्जा लागते.
संशोधकांना असे आढळून आले की, ज्या मुंग्या त्यांचे क्यूटिकल पातळ आणि कमकुवत ठेवतात, त्या अधिक कामगार निर्माण करू शकतात. कारण त्यांनी कवच तयार करण्यासाठी आवश्यक असलेले पोषक तत्त्वे जतन केली आणि त्यांचा वापर नवीन मुंग्या तयार करण्यासाठी केला. या रणनीतीने त्यांना उत्क्रांतीच्या शर्यतीत आघाडीवर आणले. त्यांच्या कमकुवत शरीरयष्टी असूनही, ते एक गट म्हणून अजिंक्य बनले.
