झोप का येत नाही?; तज्ज्ञांनी सांगितलेली ‘ही’ आहेत कारणे

तन-मनाच्या विश्रांतीसाठी झोपेची अत्यंत आवश्यकता असते. झोपेमुळेच शारीरिक व मानसिक आरोग्य चांगले राहण्यास मदत होते व झोप पुरेशी तसेच चांगली नसेल तर आरोग्य बिघडते. सध्याच्या धकाधकीच्या व ताणतणावाच्या जीवनात अनेकांची झोपही उडाली आहे. अनियमित जीवनशैलीमुळे हल्ली अनेकजण रात्रीचा अक्षरशः दिवस करीत असतात. अर्थातच याचे अनेक दुष्परिणाम होत असतात. अनेकांना पुरेशी झोप न येणे किंवा अगदी अनिद्रेचाही त्रास असतो. त्यामागे तज्ज्ञांनी सांगितलेली ही काही कारणे…

भारतीयांमध्येही झोपेची समस्या ः भारतीयांमध्ये झोपेचे विकार खूप सामान्य आहेत. एका सर्वेक्षणानुसार 93 टक्के भारतीयांना झोपेचे विकार असल्याचे सांगण्यात आले. झोपेच्या सामान्य विकारांमध्ये निद्रानाश, अडथळा आणणारा स्लीप एपनिया, हायपरसोम्निया, रेस्टलेस लेग सिंड्रोम आणि शिफ्ट वर्क डिसऑर्डर यांचा समावेश होतो. आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते, प्रत्येक व्यक्तीने रात्री किमान 7 ते 8 तासांची झोप घेणे आवश्यक आहे.

अल्कोहोलः चांगल्या झोपेसाठी अल्कोहोलचे सेवन करणे अत्यंत धोकादायक ठरू शकते. जर रात्री तुमची झोप अपूर्ण राहत असेल किंवा मध्येच जाग येत असेल तर दुसर्‍या दिवशी ऑफिसच्या कामामध्ये व्यत्यय येऊ शकतो. त्यामुळे अल्कोहोलचे सेवन टाळणे हितावह ठरते.
कॅफिनचे सेवन ः चहा-कॉफी व्यतिरिक्त इतरही अनेक गोष्टी शरीरातील कॅफिनची पातळी वाढवण्यासाठी जबाबदार असतात. अनेकदा लोकांना रात्री जेवणानंतर चॉकलेट खाण्याची सवय असते; पण कॅफिन तुमच्या मज्जातंतूंना उत्तेजित करते. याचा थेट परिणाम तुमच्या झोपेवर होऊ शकतो.

पौष्टिक आहाराची कमतरता ः रात्री हलके जेवण करा; पण याचा अर्थ असा नाही की आहारात पौष्टिक पदार्थांचा समावेश करू नये. आहारातील फायबर, प्रथिने, जीवनसत्त्वे आणि खनिजे इत्यादींचा समावेश करणे महत्त्वाचे आहे. यामुळे तुम्हाला मध्यरात्री भूक लागणार नाही आणि तुमची रात्री शांत झोप पूर्ण होऊ शकते.

जड अन्न खाऊ नका ः रात्री जड अन्न खाल्ल्याने अन्न पचायला खूप त्रास होतो आणि पोटफुगीचा सामना करावा लागतो. यामुळे तुम्हाला अपचन, बद्धकोष्ठता आणि पोटॅशियमशी संबंधित समस्यांना सामोरे जावे लागते. त्यामुळे रात्रीचे जड अन्न जेवन करू नका.
रात्रीचे जेवण आणि झोपेत कमी वेळरात्रीचे जेवण लवकर करावे असे म्हणतात. कारण रात्री उठल्यावर छातीत जळजळ होते आणि झोपायला खूप भीती वाटते. रात्री तुमचे चयापचय थांबते. अशा परिस्थितीत रात्रीचे जेवण झोपण्याच्या किमान 2 तास आधी करणे आवश्यक आहे.

झोपेच्या विकाराचे निदान ः झोपेच्या समस्येचे निदान करण्यासाठी एक डायरी घ्या आणि त्यात झोपेची योजना बनवा. झोपण्याची आणि झोपेतून उठण्याची वेळ निश्चित करा कॅफिन, व्यायाम, अल्कोहोल किंवा गोष्टींसारख्या झोपेवर परिणाम करणार्‍या घटकांचा मागोवा घ्या आणि डायरीत उल्लेख करा. जेव्हा तुम्ही डॉक्टरांना भेटता तेव्हा डॉक्टर तुम्हाला रोजच्या जीवनाशी संबंधित प्रश्न विचारतील, तेव्हा तुम्ही या गोष्टी सांगू शकता.

झोपेच्या विकारांची कारणे ः नाक आणि सायनसची सूज, दमा, उच्च रक्तदाब, पार्किन्सन रोग, क्लिनिकल नैराश्य, चिंता, खराब झोपेची पद्धत, खराब जीवनशैली, जास्त ताण, खराब आहार ही काही कारणे आहेत जी तुम्हाच्या झोपेच्या विकाराचा बळी बनवतात.