इस्तंबूल : तुर्कियेत पुरातत्त्वशास्त्रज्ञांनी एक 2,700 वर्षांपूर्वीचे प्राचीन मंदिर शोधले आहे, जे ‘मातृदेवते’ला समर्पित असावे, असा अंदाज आहे. सध्याच्या डेनिसली शहराजवळ हे मंदिर सापडले आहे. हे मंदिर फ्रिजियन लोकांनी बांधले होते, ज्यांचे राज्य अंदाजे इ.स.पूर्व 1200 ते 650 या काळात या भागात होते. फ्रिजियनांची एक प्रमुख देवता होती, जी प्रजनन आणि निसर्गाशी संबंधित मानली जात असे. या देवतेला ‘मॅटरन’ (Materan), ‘मातर’ (Matar) आणि ‘सायबेली‘ (Cybele) अशा अनेक नावांनी ओळखले जात असे.
उत्खनन शास्त्रज्ञांपैकी एक असलेल्या पामुककाले विद्यापीठातील पुरातत्त्वशास्त्र विभागाचे प्राध्यापक बिल्गे यिलमाझ कोलांची यांनी सांगितले की, या पवित्रस्थळामध्ये फ्रिजियन खडक स्मारक, एक पवित्र गुंफा आणि दोन संरचनांच्या मध्ये जुळ्या खडक मूर्ती यांचा समावेश आहे. या मूर्ती खडकाच्या पृष्ठभागावर कोरलेल्या आहेत. या ठिकाणी अनेक विमोचन पात्रे आणि पाण्याचे प्रवाहदेखील सापडले आहेत. विमोचन (Libations) म्हणजे प्राचीन विधींमध्ये देवतांना जल किंवा इतर द्रव अर्पण करणे. फ्रिजियन साम्राज्याचा (ज्याचे सर्वात प्रसिद्ध शासक राजा मिडास होते) अंत झाल्यानंतरही ग्रीक आणि रोमन संस्कृतीनेही या देवीची पूजा करणे सुरू ठेवले होते.
प्रोफेसर कोलांची यांनी या बातमीला दुजोरा दिला आहे की, हे स्थळ अंदाजे 2,800 ते 2,600 वर्षांपूर्वीचे आहे आणि ते मातृदेवतेशी जोडलेले असू शकते. या उत्खननात सहभागी नसलेल्या युनिव्हर्सिटी ऑफ कॅलिफोर्नियाच्या प्राचीन भू मध्य सागरीय कलेच्या प्राध्यापिका लिन रोलर यांनी सांगितले की, ‘चित्रांवरून पाहता, हे स्थळ आम्हाला माहीत असलेल्या इतर फ्रिजियन धर्मस्थानांशी सुसंगत असल्याचे दिसते.’ त्यांनी पुढे सांगितले की, ‘दगडावर कोरलेल्या जुळ्या मूर्ती खूप झिजलेल्या आहेत, त्यामुळे मला कोणतेही तपशील समजत नाहीत; पण त्या मिडास सिटी आणि इतर फ्रिजियन स्थळांवर सापडलेल्या जोड्यांसारख्याच आहेत.’ प्रोफेसर रोलर यांच्या मते, हे धर्मस्थान फ्रिजियन संस्कृती आणि सामर्थ्याच्या मुख्य काळात, म्हणजेच इ.स.पूर्व 8 व्या ते 6 व्या शतकात वापरले गेले असावे. तसेच, ‘डोंगराळ प्रदेशातील त्याचे स्थान पहिल्या फ्रिजियन मंदिरांसाठी सामान्य होते.’
