नवी दिल्ली : अन्नधान्य आयातदार देश म्हणून भारताची ओळख होती. आता मात्र, आपला देश निर्यातदार बनला आहे. अन्नधान्यामध्ये आपण स्वयंपूर्ण झालो. जास्त उत्पन्न देणारी पिके आणि त्यांच्या जाती, उत्तम सिंचन आणि आधुनिक शेती पद्धती यांचा अवलंब केल्याने कोट्यवधी भारतीयांची अन्नसुरक्षा सुनिश्चित झाली आहे. यानंतर इंद्रधनुष्य क्रांतीने फलोत्पादन, दुग्धव्यवसाय, मत्स्यपालन, कुक्कुटपालन इत्यादींद्वारे शेतीमध्येही वैविध्य आणले, ज्यामुळे शेती हा भारतीय अर्थव्यवस्थेचा मुख्य आधारस्तंभ बनला. मात्र या सर्वांसोबतच मातीचे आरोग्य हा आपल्यासाठी चिंतेचा विषय बनला आहे. ज्या मातीने आपल्याला इथपर्यंत आणले त्याची काळजी घेणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे, अशी माहिती केंद्रीय कृषी मंत्री शिवराज सिंह चौहान यांनी जागतिक मृदा परिषद २०२४ मध्ये दिली.
शिवराज सिंह चौहान म्हणाले की, आज मातीचे आरोग्य हा गंभीर चिंतेचा विषय बनला आहे. रासायनिक खतांचा वाढता वापर, नैसर्गिक साधनसंपत्तीचा बेसुमार वापर आणि अस्थिर हवामानामुळे जमिनीवर ताण पडत आहे. आज भारताची माती आरोग्याच्या मोठ्या संकटाचा सामना करत आहे. अनेक अभ्यासानुसार आपली ३० टक्के माती खराब झाली आहे. मातीची धूप, क्षारता, प्रदूषण यामुळे जमिनीतील आवश्यक नायट्रो आणि सूक्ष्म पोषक घटकांची पातळी कमी होत आहे. जमिनीत सेंद्रिय कार्बनच्या कमतरतेमुळे त्याची सुपीकता आणि लवचिकता कमी झाली आहे. या आव्हानांचा केवळ उत्पादनावरच परिणाम होत नाही तर भविष्यात शेतकऱ्यांसाठी उपजीविका आणि अन्न संकटही निर्माण होईल, त्यामुळे याचा गांभीर्याने विचार करणे आवश्यक आहे.
ते म्हणाले की, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखाली मृदा आरोग्य कार्ड तयार करण्याचे काम २०१५ मध्ये सुरू करण्यात आले होते. २२० दशलक्षाहून अधिक कार्ड बनवून शेतकऱ्यांना देण्यात आले आहेत. मृदा आरोग्य कार्डाच्या माध्यमातून आता शेतकऱ्यांना कोणते खत किती प्रमाणात वापरायचे हे समजते. पंतप्रधान कृषी सिंचाई योजना-प्रति ड्रॉप मोअर क्रॉप अंतर्गत, आम्ही पाण्याचा विवेकपूर्ण वापर, अपव्यय कमी करणे आणि सर्वाधिक पोषक अवशेष कमी करणे यावर लक्ष केंद्रित केले आहे.
