देशभरात आधार डेटामधील अचूकता कायम ठेवण्यासाठी UIDAI (विशिष्ट ओळख प्राधिकरण) सातत्याने काम करत आहे. या मोहिमेचा एक महत्त्वाचा टप्पा म्हणून, देशातील दोन कोटींपेक्षा जास्त मृत व्यक्तींचे आधार क्रमांक अधिकृतपणे निष्क्रिय करण्यात आले आहेत. मृत व्यक्तींच्या नावावर आधार सक्रिय राहिल्यामुळे आर्थिक फसवणूक, कल्याणकारी योजनेतील गैरवापर आणि ओळख दुरुपयोग होण्याची शक्यता वाढते. हे सर्व थांबवण्यासाठी UIDAI ने मोठ्या प्रमाणात मोहीम राबवली असून, ही मोहीम पुढेही सुरू राहणार आहे
UIDAI ला मृत्यूची माहिती देशातील विविध स्त्रोतांकडून मिळाली आहे. यात मुख्यत्वे महानिबंधक कार्यालये, राज्यानुसार कार्यरत मृत्यु नोंदणी विभाग, सार्वजनिक वितरण प्रणाली (PDS), राष्ट्रीय सामाजिक सहाय्यता कार्यक्रम, तसेच इतर अनेक महत्त्वाच्या सरकारी यंत्रणांचा समावेश आहे. या संस्थांनी UIDAI ला मृत व्यक्तींची अचूक माहिती उपलब्ध करून दिल्यामुळे मोठ्या प्रमाणात निष्क्रियता प्रक्रिया वेगाने पूर्ण करण्यात आली.
याशिवाय UIDAI ने विविध वित्तीय संस्था, बँका आणि इतर महत्त्वाच्या संघटनांसोबत भागीदारी करण्याचे नियोजन केले आहे, जेणेकरून येणाऱ्या काळात मृत्यूची माहिती आणखी जलद आणि अचूकपणे मिळू शकेल.
आधार क्रमांक हे अत्यंत संवेदनशील आणि आयुष्यभर एकदाच दिले जाणारे ओळख साधन आहे. एकदा दिलेला आधार क्रमांक कधीही दुसऱ्या व्यक्तीला पुन्हा दिला जात नाही. त्यामुळे मृत व्यक्तीचा आधार निष्क्रिय ठेवणे आवश्यक ठरते. यामुळे फसवणूक, लाभांचा दुरुपयोग आणि कोणत्याही प्रकारचे आर्थिक गुन्हे होण्यापासून संरक्षण मिळते.
UIDAI ने या वर्षाच्या सुरुवातीला एक महत्त्वाचा निर्णय घेतला. देशातील २५ राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांसाठी, जे राज्य मृत्यू नोंदणी प्रणालीशी जोडलेले आहेत, त्यांना myAadhaar पोर्टलवर कुटुंबातील सदस्याच्या मृत्यूची माहिती स्वतः देण्याची सुविधा उपलब्ध करून देण्यात आली आहे. ही सुविधा अत्यंत उपयुक्त ठरते, कारण अनेक वेळा मृत्यूची माहिती संबंधित विभागांपर्यंत पोहोचत नाही आणि मृत व्यक्तीचा आधार सक्रिय राहतो.
उर्वरित राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांसाठीही ही सुविधा उपलब्ध करण्याचे काम सध्या सुरू असून, लवकरच संपूर्ण देश या प्रक्रियेशी जोडला जाईल.
कुटुंबातील सदस्याने मृत्यू नोंदणी प्राधिकरणाकडून प्रमाणपत्र घेतल्यानंतर, myAadhaar पोर्टलवर लॉगिन करून स्वतःची ओळख सत्यापित करावी लागते. त्यानंतर मृत व्यक्तीचा आधार क्रमांक, मृत्यू नोंदणी क्रमांक आणि आवश्यक जनसांख्यिकीय माहिती देणे आवश्यक असते. UIDAI नंतर त्या माहितीचे योग्य प्रकारे सत्यापन करते आणि मृत व्यक्तीचा आधार क्रमांक लगेच निष्क्रिय केला जातो.
UIDAI ने नागरिकांना आवाहन केले आहे की, मृत्यू प्रमाणपत्र मिळाल्यानंतर तात्काळ myAadhaar पोर्टलवर मृत व्यक्तीची माहिती अपडेट करावी, जेणेकरून सरकारी योजनांचा गैरवापर किंवा नंतर होणाऱ्या अडचणी टाळता येतील.
