नवी दिल्ली : येत्या काळात केंद्र सरकार आणि राज्यांमध्ये निधी कसा वाटला जाईल, राज्यांना किती आर्थिक मदत दिली जाईल आणि पंचायती आणि महानगरपालिकांना किती अधिकार दिले जातील याचा रोडमॅप ठरवणाऱ्या १६ व्या वित्त आयोगाने आपला अहवाल राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांना सादर केला आहे. आयोगाचे अध्यक्ष अरविंद पनगरिया आणि त्यांच्या सदस्यांनी सोमवारी राष्ट्रपती भवनात औपचारिकपणे हा अहवाल सादर केला. केंद्र सरकार आता पुढील अर्थसंकल्पापूर्वी त्याची सविस्तर तपासणी करेल.
केंद्र सरकारच्या कर महसुलातील राज्यांचा वाटा आणि हे पैसे त्यांच्यामध्ये कसे वितरित केले जातील हे वित्त आयोग ठरवते. सध्या राज्यांना केंद्रीय करांपैकी ४१ टक्के रक्कम मिळते, परंतु २०२६ ते २०३१ दरम्यान हे सूत्र कसे बदलेल हे ठरवण्यासाठी सर्व राज्ये या अहवालावर बारकाईने लक्ष ठेवून आहेत. हा अहवाल पंचायती आणि नगरपालिका संस्थांना आर्थिक मदतीची रचना देखील निश्चित करेल.
महाराष्ट्राला ६,४१८ कोटी रुपये मिळाले
हा अहवाल प्रसिद्ध होण्यापूर्वी, केंद्र सरकारने राज्यांना महत्त्वपूर्ण आर्थिक मदत दिली होती. ऑक्टोबरमध्ये, सणांपूर्वी, केंद्र सरकारने राज्यांकडे हंगामी खर्च आणि विकास कामांसाठी पुरेसे संसाधने उपलब्ध व्हावीत यासाठी ₹१,०१,६०३ कोटींचा अतिरिक्त कर देयता जाहीर केला. या रकमेचा सर्वात मोठा वाटा उत्तर प्रदेशला मिळाला, ₹१८,२२७ कोटी. महाराष्ट्राला ₹६,४१८ कोटींचा मोठा वाटा मिळाला, ज्यामुळे राज्यात सुरू असलेल्या मेट्रो विस्तार, रस्ते बांधकाम आणि शहरी विकास प्रकल्पांना गती मिळेल. महाराष्ट्रासारख्या आर्थिकदृष्ट्या मोठ्या राज्यासाठी, वित्त आयोगाच्या शिफारशी त्याच्या बजेट आणि विकास योजनांना आकार देण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतील.
अर्थ मंत्रालय आढावा घेईल
आता हा अहवाल सरकारला सादर करण्यात आला आहे, त्यामुळे अर्थ मंत्रालय पुढील काही महिन्यांत त्याच्या प्रत्येक पैलूचा आढावा घेईल. त्यानंतरच १ एप्रिल २०२६ पासून लागू होणाऱ्या वित्त आयोगाच्या चक्रात राज्यांना किती कर वाटा मिळेल, कोणत्या योजना सुरू राहतील आणि स्थानिक स्वराज्य संस्थांना किती बळकटी दिली जाईल हे ठरवले जाईल.
आयोगात कोण आहे?
आयोगाचे पूर्णवेळ सदस्य अॅन जॉर्ज मॅथ्यू आणि मनोज पांडा आहेत. अर्धवेळ सदस्यांमध्ये टी.बी. रविशंकर (डेप्युटी गव्हर्नर, आरबीआय) आणि सौम्या कांती घोष (ग्रुप चीफ इकॉनॉमिक अॅडव्हायझर, एसबीआय) यांचा समावेश आहे. आयोगाला सचिव ऋत्विक पांडे आणि त्यांची टीम मदत करते.
