चंद्रपूर: "आई, मी मोठा होऊन डॉक्टर होणार आणि लोकांचे प्राण वाचवणार," असं १० वर्षांचा कैवल्य नेहमी म्हणायचा. त्याचं हे स्वप्न पूर्ण झालं, पण अशा प्रकारे की ज्याने सर्वांचेच डोळे पाणावले. नियतीच्या क्रूर आघातानंतर, या चिमुकल्याने जाताजाता आपल्या अवयवांनी चार जणांच्या आयुष्यात नवी पहाट आणली. त्याच्या आई-वडिलांनी दुःखाचा डोंगर कोसळलेला असतानाही घेतलेल्या एका धाडसी निर्णयाने आज कैवल्य चार शरीरांत 'जगत' आहे.
चिमूर तालुक्यातील वडाळा (पैकू) गावचे सुपुत्र आणि सध्या ठाण्यात अभियंता म्हणून कार्यरत असलेले नितीन खाटीक आणि त्यांच्या पत्नी मोनाली यांचा कैवल्य हा एकुलता एक लाडका मुलगा. हसरा, खेळकर आणि हुशार कैवल्यच्या बाललीलांमध्ये खाटीक कुटुंब रमून गेलं होतं. पण एका संध्याकाळी या सुखी कुटुंबावर नियतीने घाला घातला.
कैवल्यला अचानक उलटीचा त्रास सुरू झाला. सुरुवातीला सामान्य वाटणारा हा त्रास वाढतच गेला. त्याला तातडीने ठाण्यातील रुग्णालयात दाखल करण्यात आले, पण नऊ दिवसांच्या उपचारानंतरही त्याच्या प्रकृतीत सुधारणा झाली नाही. अखेर, त्याला नागपूरच्या न्यू इरा हॉस्पिटलमध्ये हलवण्यात आले. आई-वडिलांच्या डोळ्यांत आशा होती, पण कैवल्यची झुंज अपयशी ठरली. डॉक्टरांनी त्याला 'ब्रेन डेड' घोषित केलं आणि खाटीक कुटुंबावर आभाळच कोसळलं.
आपला एकुलता एक मुलगा आता कधीही 'आई' म्हणून हाक मारणार नाही, या कल्पनेनेच आई-वडिलांचे हृदय पिळवटून निघत होते. अशातच, न्यू इरा हॉस्पिटलमधील समुपदेशक डॉ. अश्विनी चौधरी यांनी त्यांच्यासमोर अवयवदानाचा पर्याय ठेवला. "तुमचा कैवल्य या जगात नसला, तरी तो इतरांच्या रूपाने जगू शकतो," हे त्यांचे शब्द होते. त्या एका क्षणात, नितीन आणि मोनाली यांनी अश्रूंना वाट मोकळी करून दिली, पण त्याचवेळी हृदयावर दगड ठेवून एक अतिशय धाडसी आणि तितकाच महान निर्णय घेतला. "हो, आमचा कैवल्य इतरांना जीवनदान देईल," या त्यांच्या एका वाक्याने वैद्यकीय इतिहासात एक सोनेरी पान लिहिलं गेलं.
त्या रात्री, नागपूरच्या न्यू इरा हॉस्पिटलमध्ये एक अभूतपूर्व वैद्यकीय प्रक्रिया पार पडली. कैवल्यच्या शरीरातील अवयव चार वेगवेगळ्या रुग्णांना नवसंजीवनी देण्यासाठी सज्ज झाले. एका चिमुकल्याच्या त्यागाने चार कुटुंबियांना मिळालेला हा आनंद शब्दात व्यक्त करणे कठीण आहे.
हृदय: चेन्नई येथील एका ७ वर्षीय चिमुकलीच्या छातीत कैवल्यचे हृदय धडधडू लागले.
यकृत (लिव्हर): नागपूरच्याच न्यू इरा हॉस्पिटलमधील एका ३१ वर्षीय महिलेला यकृतदानाने नवे आयुष्य मिळाले.
मूत्रपिंड (किडनी): एम्स, नागपूर येथे उपचार घेत असलेल्या दोन किशोरवयीन मुलांना प्रत्येकी एक किडनी मिळाली, ज्यामुळे त्यांचे भविष्य उजळून निघाले.
जेव्हा कैवल्यचे पार्थिव त्याच्या मूळ गावी, चिमूरच्या वडाळा येथे आणण्यात आले, तेव्हा संपूर्ण गावावर शोककळा पसरली होती, पण प्रत्येकाच्या मनात कैवल्यबद्दल प्रचंड अभिमान होता. "आमचा मुलगा गेला नाही, तो अमर झाला," ही भावना प्रत्येकाच्या चेहऱ्यावर दिसत होती. "एवढ्या लहान वयात तो इतकं मोठं काम करून गेला, हा खरा 'महान' आत्मा आहे," अशा शब्दांत गावकऱ्यांनी आपल्या भावना व्यक्त केल्या.
"आजही मला वाटतं की कैवल्य माझ्या जवळच आहे. पण आता तो एकटा नाही, तो चार ठिकाणी हसतोय, खेळतोय... तो जिवंत आहे," या आई मोनाली यांच्या शब्दांतून त्यांच्या निर्णयाची महानता दिसून येते. कैवल्यची ही कहाणी केवळ एका अवयवदानाची नाही, तर ती असीम पालकप्रेमाची, त्यागाची आणि मानवतेवरील विश्वासाची आहे. एका लहानग्याने जाताजाता दिलेला हा धडा समाजासाठी प्रेरणास्रोत बनून कायम स्मरणात राहील.
