पुणे : भारतीय रेल्वेच्या इतिहासातील एक सोनेरी पान असलेली 'दख्खनची राणी' डेक्कन क्वीन, १ जून २०२५ रोजी ९६ वर्षांचा टप्पा पार करत आहे. या निमित्ताने, तिचा ९६ वर्षांचा गौरवशाली प्रवास आणि त्यातील काही दुर्मिळ ऐतिहासिक क्षणांना उजाळा देणे महत्त्वाचे ठरणार आहे. शंभर वर्षाकडे वाटचाल करणारी ही रेल्वे गाडी, ही केवळ एक ट्रेन नसून, ती पुणे आणि मुंबई या दोन प्रमुख शहरांना जोडणारा एक भावनिक दुवा बनली आहे, अनेक पिढ्यांच्या आठवणींची साक्षीदार आहे.
डेक्कन क्वीन केवळ एक रेल्वे नाही, तर ती एक जिवंत इतिहास आहे. तिच्या ९६ व्या वाढदिवसाच्या निमित्ताने, तिचा हा प्रवास आणि त्यातील प्रत्येक दुर्मिळ क्षण भारतीय रेल्वेच्या गौरवशाली इतिहासाची साक्ष देत राहील.
१ जून १९३० रोजी, द ग्रेट इंडियन पेनिनसुलर रेल्वेने 'डेक्कन क्वीन'ला हिरवा झेंडा दाखवला. सुरुवातीला तिला 'ब्लू बर्ड बेबी' असेही म्हटले जात असे. महाराष्ट्राची सांस्कृतिक राजधानी असलेल्या पुणे शहराचे प्रतिनिधित्व करणारी ही गाडी, अल्पावधीतच 'दख्खनची राणी' म्हणून ओळखली जाऊ लागली. भारतीय रेल्वेच्या इतिहासातील पहिली डिलक्स ट्रेन म्हणून तिचा मान आजही कायम आहे. त्यावेळी तिचे डबे इंग्लंडमध्ये बनवले होते आणि नंतर माटुंगा वर्कशॉपमध्ये त्यांना जोडणी करण्यात आली होती. हा एक मोठा तांत्रिक पराक्रम होता, ज्याने भारतीय रेल्वेच्या आधुनिकतेची मुहूर्तमेढ रोवली.
"डेक्कन क्वीन ही आमच्यासाठी फक्त एक ट्रेन नाही, तर ती एक भावना आहे. या ९६ वर्षांच्या प्रवासात तिने अनेक पिढ्यांच्या आठवणी जपल्या आहेत. वेळेचे पावित्र्य जपणारी आणि प्रवाशांना आरामदायी प्रवास देणारी ही 'दख्खनची राणी' नेहमीच आमच्या हृदयात एक विशेष स्थान ठेवेल. या वाढदिवसानिमित्त आम्ही सर्व पुणेकरांना आणि रेल्वेप्रेमींना या सोहळ्यात सहभागी होण्याची विनंती करतो,"
हर्षा शहा, अध्यक्षा, रेल्वे प्रवासी ग्रुप
सुरुवातीला कल्याण ते पुणे या मार्गावर धावणारी डेक्कन क्वीन, कालांतराने मुंबईतील छत्रपती शिवाजी महाराज टर्मिनस (CSMT) आणि पुणे जंक्शन दरम्यान धावू लागली. प्रवासाच्या गरजांनुसार तिच्या थांब्यांमध्येही बदल झाले. दादर आणि शिवाजीनगर हे थांबे तिच्या इतिहासाचा भाग बनले, जे पूर्वी नव्हते. या बदलांनी तिच्या प्रवासाला अधिक लवचिकता आली.
'डेक्कन क्वीन' ही भारतातील पहिली रेल्वे आहे, जिला डायनिंग कार (जेवणाचा डबा) आहे. यात प्रवाशांना हॉटेलसारखे बसून जेवणाची सोय मिळते. १९९५ मध्ये नवीन रेक जोडले गेले, ज्यात डायनिंग कारमध्ये आधुनिक पॅन्ट्री सुविधा (मायक्रोवेव्ह ओव्हन, डीप फ्रीझर, टोस्टर) आणि कुशनच्या खुर्च्या व कार्पेटसह ३२ प्रवाशांसाठी टेबल सेवा उपलब्ध करण्यात आली. हा एक अनोखा अनुभव आजही अनेक प्रवाशांसाठी आकर्षणाचा केंद्रबिंदू आहे.
अलीकडच्या काळात, १५ ऑगस्ट २०२१ पासून डेक्कन क्वीनला विस्टाडोम कोचही जोडण्यात आला आहे. यामुळे प्रवाशांना निसर्गरम्य घाटातून प्रवास करताना सह्याद्रीच्या मनमोहक दृश्यांचा आनंद घेता येतो. हा बदल तिच्या प्रवासाला एक नवीन आणि रोमांचक आयाम देतो.
पुणे तसेच मुंबईच्या नागरिकांच्या जीवनाचा अविभाज्य भाग असलेली 'डेक्कन क्वीन' अर्थात 'दख्खनची राणी' १ जून २०२५ रोजी आपला ९६ वा वाढदिवस साजरा करत आहे. या ऐतिहासिक क्षणाचे औचित्य साधून, पुणे रेल्वे स्थानकावर एका विशेष सोहळ्याचे आयोजन करण्यात आले आहे. रेल्वे प्रवासी ग्रुपच्या अध्यक्षा हर्षा शहा यांनी या कार्यक्रमाची आखणी केली असून, 1 तारखेला सकाळी ६.४५ वाजता केक कापून, सकाळी ७.०० वाजता सजवलेल्या डेक्कन क्वीनच्या इंजिनला मानवंदना दिली जाईल आणि सकाळी ७.१५ वाजता ही गौरवशाली ट्रेन मुंबईच्या दिशेने प्रस्थान करेल.
