नरेंद्र पाटील, जळगाव
उत्तर महाराष्ट्रातील जळगाव शहराला 'सुवर्णनगरी' म्हणून ओळखले जाते. केळी आणि कापसासोबतच सोन्याच्या शुद्धतेसाठी प्रसिद्ध असलेल्या या शहरातील सराफ बाजाराने देशभरात आपली छाप सोडली आहे. 160 वर्षांच्या समृद्ध परंपरेचा हा बाजार केवळ व्यापाराचे केंद्रच नाही, तर हजारो कुटुंबांना रोजगार देणारा आर्थिक स्तंभ आहे. जळगावमध्ये सर्वाधिक सोनार (सुवर्णकार) असल्याने येथील सोन्याची बाजारपेठ महाराष्ट्र आणि देशाच्या आर्थिक नकाशावर अजरामर झाली आहे. येथील सराफ बाजार हे बाजाराच्या महत्वावर आणि त्याच्या परिणामांवर तसेच सध्याच्या सोने-चांदीच्या दरावर अवलंबून असतात.
जळगावात सराफ बाजार कधी स्थापन झाला?
जळगावचा सराफ बाजार हा १८६४ मध्ये स्थापन झाला, या बाजाराची पूर्वजांनी मुहूर्तमेढ येथे रोवली. ब्रिटिश काळापासूनच जळगावचे सोने जगप्रसिद्ध आहे. इतिहासकारांच्या मते, ब्रिटिश अधिकाऱ्यांना या सोन्याची इतकी भुरळ पडली होती की, ते जळगावच्या शुद्ध सोन्याच्या तस्करीत गुंतले असावेत, असा उल्लेख सापडतो. या बाजाराने जळगावला केवळ व्यापारी केंद्रच बनवले नाही, तर सांस्कृतिक आणि धार्मिकदृष्ट्या सोन्याच्या खरेदीला शुभ मानणाऱ्या भारतीय समाजात त्याचे स्थान अटल आहे. अक्षय तृतीया किंवा दिवाळीसारख्या सणांवर या बाजारात मोठी रेलचेल असते, ज्यामुळे स्थानिक अर्थव्यवस्थेला मोठी चालना मिळते.
जळगावमधील सराफा व्यावसायिकांची संख्या किती?
जळगाव हे सोनारांच्या संख्येमध्ये आघाडीवर आहे. शहरात सुमारे १५० सुवर्ण पेढ्या आणि मॉल्स आहेत, तर संपूर्ण जिल्ह्यात ही संख्या ५०० च्या वर गेलेली आहे. येथील सोनार कुटुंबे पिढ्यानपिढ्या या व्यवसायात गुंतलेली असून आजही पाय रोवून ठामपणे उभे आहेत.
प्रत्येक दिवशी सराफ बाजारात सरासरी १०० किलो सोन्याची विक्री होते, जी देशातील इतर बाजारांपेक्षा लक्षणीय आहे. हे सोनार जळगावच्या बाजारपेठेला शुद्धता आणि विश्वासार्हतेचे प्रतीक बनवतात. आधुनिक काळात शोरूम संस्कृती वाढली असली, तरी पारंपरिक पेढ्यांमध्ये ग्राहकांची श्रद्धा कायम आहे. कॅरेटोमीटरसारख्या तंत्रज्ञानाने आता ग्राहक स्वतः सोन्याची शुद्धता तपासू शकतात, ज्यामुळे बाजाराची प्रतिमा अधिक मजबूत झाली आहे.
सोन्याच्या बाजारपेठेचे महत्व आणि परिणाम: आर्थिक आणि सामाजिक प्रभाव
जळगावची सोन्याची बाजारपेठ केवळ व्यापारच नाही, तर अर्थव्यवस्थेतील एक महत्वाचे इंजिन आहे. या बाजारामुळे जवळपास १०,००० लोकांना थेट रोजगार मिळतो, ज्यात सुवर्णकार, विक्रेते, डिझायनर्स आणि पुरवठादारांचा समावेश आहे. अप्रत्यक्षपणे, हे स्थानिक हॉटेल्स, वाहतूक आणि इतर व्यवसायांना चालना देते. सोन्याची शुद्धता (२२-२४ कॅरेट) आणि गुणवत्ता यामुळे देशभरातून ग्राहक जळगावात सोने खरेदीसाठी येतात, ज्यामुळे जळगावचा पर्यटन आणि व्यापार वाढतो आहे.
परिणामकारकरीत्या, ही बाजारपेठ उत्तर महाराष्ट्राच्या विकासात मोलाची भूमिका बजावते आहे. कापूस आणि केळीप्रमाणेच सोने हे जळगावचे तिसरे प्रमुख निर्यातक्षम उत्पादन आहे. मात्र, जागतिक सोन्याच्या किमतीतील चढ-उतार (जसे अमेरिकन फेडरल रिझर्व्हच्या व्याजदर बदलांमुळे) आणि आयात शुल्क यांचा परिणाम या बाजारावर होतो. सकारात्मक परिणाम म्हणजे, सोन्यात गुंतवणूक करणाऱ्या स्थानिकांना आर्थिक सुरक्षितता मिळत असल्याने सामान्यातल्या सामान्य ग्राहक मिलीग्रामपासून साेनेखरेदीला महत्व देतो, विशेषतः महागाईच्या काळात ही गुंतवणुक फायद्याची ठरते. सोन्याच्या बाजारपेठेतील नकारात्मक बाजू म्हणजे, सणासुदीला मागणी वाढल्याने किमतीत चढ-उतार होतात, ज्यामुळे छोट्या सोनारांना आव्हाने येतात.
सोने-चांदीचे दर
भारतातील प्रमुख शहरांमध्ये (मुंबई, जळगावसह) सोने-चांदीचे दर स्थिर आहेत, पण जागतिक घटकांमुळे किंचित घसरण दिसते. हे दर दरदिवसानुसार बदलू शकतात. जळगाव सराफ बाजारात स्थानिक मेकिंग चार्जेस (५-१० टक्के) अतिरिक्त असतात. खरेदीपूर्वी हॉलमार्क (BIS प्रमाणित) तपासा. जागतिक बाजारात सोन्याचे दर डॉलरच्या तुलनेत स्थिर आहेत, पण पितृपक्षामुळे मागणी कमी झाल्याने घसरण झाल्याचे समोर आले.
जळगावचा सराफ बाजार हा केवळ सोन्याचा नाही, तर परंपरा आणि समृद्धीचे प्रतीक आहे. या बाजाराने उत्तर महाराष्ट्राला आर्थिकदृष्ट्या मजबूत केले असून, भविष्यातही त्याची छाप कायम राहील. सोने-चांदीच्या चढउतार भावामुळे अधिक माहितीसाठी सराफ बाजाराला भेट द्यावी किंवा विश्वसनीय ज्वेलर्सशी संपर्क साधायला हवा
जळगाव जिल्ह्यात यंदाच्या नवरात्रीमध्येच सोन्याच्या भावामध्ये उत्तर चढत सुरू असल्याचे पहावयास मिळाले. ऑक्टोबर महिन्याच्या एक तारखेला दरांमध्ये सोन्याच्या दरात मध्ये थोडा प्रमाणात घसरण झाली होती, तर दुसरीकडे पाचशे रुपयांनी चांदीच्या दारांमध्ये वाढ झाली आहे
जळगाव आणि सावदा येथील सोन्याचे दर
दि.1 ऑक्टोबर रोजी
22k - 1,07,450
24k - 1,17,300
चांदी - 1,47,000
दि.2 ऑक्टोबर रोजी
22k - 1,07,350
24k - 1,17,200
चांदी - 1,47,500
दि.3 ऑक्टोबर रोजी
22 कॅरेट सोने: 1 ग्रॅमसाठी 7,110
24 कॅरेट सोने: 1 ग्रॅमसाठी 7,756
चांदी - 1,51,000
उत्तर महाराष्ट्रातील जळगावचा सराफ बाजार: सोन्याच्या बाजारपेठेचे हृदयस्थान
उत्तर महाराष्ट्रातील जळगाव हे शहर केवळ केळी उत्पादनासाठीच नव्हे, तर सराफ व्यवसायासाठीही ओळखले जाते. येथे सर्वाधिक संख्येने सोनार असलेली बाजारपेठ असून, ही बाजारपेठ महाराष्ट्रातील एक मोठा सोने-चांदीचा व्यापारी केंद्र म्हणून उदयास आली आहे. जळगावमधील सराफ बाजाराला दीर्घकालीन परंपरा आणि विश्वासाचा वारसा लाभलेला आहे. येथे छोटे - मोठे सुमारे ३०० पेक्षा अधिक सोनार व्यवसाय करत आहेत. या भागातून होणाऱ्या व्यवहारांचा प्रभाव नाशिक, औरंगाबाद, तसेच मध्य भारतातील काही भागांवरही दिसून येतो.
स्थानीक रोजगारनिर्मिती: हजारो कारागीर, डिझायनर, आणि विक्रेते या व्यवसायाशी जोडलेले आहेत.
निर्यातक्षम दागिने: अनेक दुकाने थेट मुंबई, पुणे आणि परदेशातही दागिन्यांचा पुरवठा करतात.
नवनवीन डिझाइन्सचा खजिना: पारंपरिक तसेच आधुनिक डिझाइन्सची चढाओढ येथे दिसून येते.
आर्थिक उलाढाल लाखो-कोट्यवधींच्या घरात.
सणासुदीच्या काळात मोठ्या प्रमाणात ग्राहकांची गर्दी.
डिजिटल व्यवहार आणि ई-गोल्ड यासारख्या नव्या तंत्रज्ञानाचा स्वीकार
