हवामान बदलामुळे महानगरातील नागरिकांची झोप उडाली

मुंबई; पुढारी वृत्तसेवा : हवामान बदलामुळे दिवस असह्य होत असतानाच रात्रीची झोपही मिळत नाही. या हवामानाचा प्रभाव केवळ मुंबई महानगरावरच नाही तर देशातील प्रत्येक शहरावर होत आहे. प्रत्येक शहरात 25 अंश सेल्सिअसपेक्षा जास्त उष्ण असलेल्या रात्रींची संख्या दरवर्षी वाढत आहे. क्लायमेट सेंट्रल आणि क्लायमेट ट्रेंड्सच्या अभ्यासात ही बाब समोर आली आहे.

या अभ्यासानुसार, गेल्या पाच वर्षांत मुंबईत सरासरी 65 रात्री उष्ण रात्र होत्या.जेव्हा रात्रीचे तापमान इतके जास्त होते की मुंबईकरांना नीट झोपही लागली नाही. मुंबईच्या जवळ असलेल्या ठाणे, भिवंडी, उल्हासनगर आणि कल्याणचीही तीच अवस्था आहे. गेल्या पाच वर्षांत ठाणे आणि भिवंडीमध्ये सरासरी 70 रात्री, कल्याण आणि उल्हासनगरमध्ये 72 रात्री जास्त उष्ण होत्या.

क्लायमेट ट्रेंड अँड क्लायमेट सेल या पर्यावरणावर काम करणार्‍या संस्थेने 20 आणि 25 अंश सेल्सिअसच्या रात्रीच्या तापमानाच्या आधारे 2018 ते 2023 दरम्यान देशातील विविध शहरांच्या परिस्थितीचा अभ्यास आणि विश्लेषण केले आहे. या विश्लेषणाचा अहवाल शुक्रवारी प्रसिद्ध करण्यात आला. या अहवालानुसार, भारतात 25 अंश सेल्सिअसपेक्षा जास्त उष्ण रात्रींची संख्या दरवर्षी 50 ते 80 दिवसांनी यात वाढ होत आहे. विश्लेषणात असेही आढळून आले की उन्हाळ्यात रात्रीचे किमान तापमान गेल्या दहा वर्षांत (2014 -2023) 20 आणि 25 अंश सेल्सिअसपेक्षा जास्त होते.

राज्यातील 14 शहरांमध्ये रात्र खूप उष्ण

25 अंश सेल्सिअस असलेल्या शहरांमध्ये अशा 14 शहरांचा समावेश आहे. राज्य जेथे गेल्या पाच वर्षात सरासरी 35 ते 70 रात्री खूप उष्ण होत्या. मुंबईत हा आकडा 65 होता, तर नागपूरमध्ये 39 रात्री होत्या. त्याचप्रमाणे रात्रीच्या वाढत्या तापमानामुळे लोकांच्या झोपेवर परिणाम होत असल्याचे अहवालात म्हटले आहे. झोपेच्या कमतरतेमुळे लोकांच्या आरोग्यावर नकारात्मक परिणाम होत आहे. इंटरनॅशनल स्लीप फाउंडेशनच्या मते, चांगल्या झोपेसाठी रात्रीचे तापमान 15.6-19.4 अंश सेल्सिअस असावे. तथापि, भारतासारख्या उष्ण हवामान असलेल्या देशांमध्ये हे प्रमाण आधीच जास्त आहे.

संशोधक काय म्हणतात

हवामान ट्रेंडच्या संचालक आरती खोसला यांनी सांगितले की, दिवसाच्या तापमानाप्रमाणेच रात्रीच्या तापमानातही गेल्या काही वर्षांत सातत्याने वाढ होत आहे. या उन्हाळ्यात गरम रात्री वाढत असून अनेक शहरांमध्ये पाच दशकांचे रेकॉर्ड मोडले गेले आहेत. हवामान बदलाचा फटका शहरांना बसत असून आगामी काळात परिस्थिती आणखी बिकट होणार हे स्पष्ट आहे. बर्‍याच अभ्यासकांनी आधीच दर्शविले आहे की, शतकाच्या अखेरीस, जीवाश्म इंधन जाळण्यात घट झाल्याशिवाय रात्रीचे तापमान 25 अंश सेल्सिअसच्या खाली जाणार नाही.

झोपेच्या कमतरतेमुळे या आजारांचा धोका अधिक असतो, असे कार्डियाक सर्जन डॉ. प्रशांत मिश्रा यांनी सांगितले. या आजारांमध्ये उच्च रक्तदाब, मधुमेह, लठ्ठपणा, मानसिक आजार, किडनीचे आजारांमध्ये त्यांनी सांगितले की रात्री सात ते आठ तास चांगली झोप घेणे आरोग्यासाठी खूप महत्त्वाचे आहे. या काळात आपल्या शरीराला रिचार्ज करण्याची संधी मिळते.