International Day of Families 2025
शहरातील फ्लॅट संस्कृती फोफावत चालल्यामुळे ग्रामीण भागातून एकत्रित कुटुंब पद्धती कालबाह्य होत असून, बरेचजण स्वतंत्र राहणे पसंत करीत असल्याचे चित्र सध्या दिसत आहे. असे असले तरी संमगेश्वर तालुक्यातील निवे बुद्रुक येथील शिंदे कुटुंब आजही एकत्र राहत आहे. साधारण 70 सदस्यांचे हे कुटुंब आहे. एकत्र कुटुंब पद्धतीबरोबरच या कुटुंबाने नमन व जाखडी माध्यमातून लोककलाही जपली आहे.
ग्रामीण भागात प्राचीन काळापासून मोठ्या कुटुंबातील सर्वजण एकत्र गुण्या -गोविंदाने राहत असत. कुटुंबाचा कारभार हा त्या कुटुंबातील जेष्ठ व्यक्ती कारभारी म्हणून बघत असे. हा कारभारी होण्याचा मान मोठ्या बंधूला असे. सर्वांच्या एकीच्या बळामुळे विहीर खोदणे, जमीन खरेदी करणे, लग्नकार्य व्यवस्थित पार पाडणे, असे मोठे व्यवहार सहज पार पाडले जात. त्याचबरोबर शेती व्यवसाय करणार्या शेतकर्यांना घरच्या घरी शेतात काम करणारी मंडळी असल्याने मजूर लावण्याची गरज नसे. त्यामुळे मजुरी खर्चाची मोठ्या प्रमाणावर बचत होत असे.
त्याचबरोबर मोठ्या कुटुंबाचा गावात धाक असे. मात्र पुढे कालांतराने एकत्रित कुटुंब पद्धतीत अनेक अडचणी निर्माण होऊ लागल्या. एकत्रित कुटुंब पद्धतीत अल्पशा कारणास्तव घरातील तंटे निर्माण होऊ लागले. यामुळे विभक्त कुटुंब पद्धत सर्वत्र आली.
ही एकत्र कुटुंब पद्धत आजही जिवंत ठेवण्याचे काम शिंदे कुटुंबीय करत आहे. गेल्या पाच पिढ्यांपासून हे कुटुंब एकत्र राहत आहे. बारकु गोविंद शिंदे यांना सात मुलगे व दोन मुली असा परिवार आहे. या सात मुलांची मुले व परत त्या मुलांची मुलं असे 70 जणांचे कुटुंब या घरात गुण्यागोविंदाने एकत्र नांदत आहेत. बारकु शिंदे यांच्या निधनानंतर कुटुंब प्रमुख म्हणून प्रकाश बारकु शिंदे हे जबाबदारी पार पाडत आहेत.
घर म्हटलं की वाद, तंटे आलेच. भांड्याला भांड लागणारच. मात्र तरीही एकमेकांना संभाळून घेत नाते टिकले की कुटुंब अबाधित राहते. त्याचे उत्तम उदाहरण साधत शिंदे कुटुंबीय एकमेकांचे सुख-दुःख शेअर करतात. प्रत्येकाचा एकांत जपत आधुनिकता आणि परंपरा यांचा मेळ साधत आजही ते एकत्र कुटुंब पद्धत जपत आहेत. एकत्र आणि मोठं कुटुंब असल्याने या घराच्या पुढच्या दाराला कधीच कुलूप लावावे लागत नाही.
सध्या लोककलाही नामषेश होण्याच्या मार्गावर आहे. मात्र काही लोककला जपण्याचे कामही या शिंदे कुटुंबियांनी केले आहे. नमन व जाखडी ही कला गेली पाच पिढ्या या शिंदे कुटुंबियांनी जपली आहे. यामधील कलाकार हे घरातील आहेत. बाहेरचा एकही कलाकार नसल्याने एकाच घरचे नमन, असेही या कुटुंबाला म्हटले जाते. शिंदे कुटुंबियांचा मुख्य व्यवसाय हा बांधकाम हा आहे. घर बांधणीचे काम करतात. घरातील सर्व सदस्य मिळून ही कामे केली जातात. गेल्या पाच पिढ्यांपासून एकत्र राहणार्या या शिंदे कुटुंबियाने अनोखा आदर्श घालून दिला आहे. वयोवृद्धापासून ते महिन्याभराच्या मुलापर्यंत सर्वजण या कुटुंबात आनंदाने एकत्र नांदत आहेत.
शिंदे कुटुंबियातील सदस्यांकडून धावपळीच्या जीवनात काहीतरी विरंगुळा मिळवण्यासाठी दरवर्षी एकत्रित सहल व स्नेहसंमेलनाचे आयोजन केले जाते. दोन दिवस चालणार्या या संमेलनात विविध स्पर्धाही घेतल्या जातात आणि बक्षिसे वितरणाचा कार्यक्रमही जोरदार केला जातो.
