आजकाल कमी वयात केस पांढरे होण्याची समस्या खूप सामान्य झाली आहे. अनेक तरुणांमध्ये, अगदी लहान मुलांमध्येही डोक्यावर पांढरे केस दिसू लागतात. या समस्येमागे केवळ आनुवंशिकता जबाबदार नाही, तर शरीरातील काही अत्यावश्यक जीवनसत्त्वे आणि खनिजांची कमतरता तसेच आपली जीवनशैली आणि तणाव देखील मोठी भूमिका बजावतात. केसांना त्यांचा नैसर्गिक रंग देण्याचे काम मेलानिन नावाचे रंगद्रव्य करते. शरीरात मेलानिनचे उत्पादन कमी झाले किंवा ते पूर्णपणे थांबले, की केस पांढरे होऊ लागतात.
शरीरातील काही महत्त्वपूर्ण व्हिटॅमिन आणि मिनरल्सच्या कमतरतेमुळे मेलानिनचे उत्पादन कमी होते, ज्यामुळे केस पांढरे होतात.
व्हिटॅमिन बी 12 (Vitamin B12): हे जीवनसत्त्व केसांसाठी खूप महत्त्वाचे आहे. त्याची कमतरता मेलानिनचे उत्पादन थांबवते आणि यामुळे केस पांढरे होऊ लागतात.
बायोटिन / व्हिटॅमिन बी 7 (Biotin): बायोटिनची कमतरता केस पांढरे होणे आणि केस गळणे या दोन्ही समस्यांना प्रोत्साहन देते.
लोह (Iron): शरीरात रक्ताची कमतरता (ॲनिमिया) असल्यास, केस पांढरे होतात. केसांना पोषण देण्यासाठी लोहाची भूमिका महत्त्वाची आहे.
तांबे (Copper): तांबे हे मेलानिन तयार करणाऱ्या एन्झाईम्ससाठी महत्त्वाचे खनिज आहे. याच्या कमतरतेमुळे केसांचा रंग फिकट होऊ शकतो.
व्हिटॅमिन डी (Vitamin D): व्हिटॅमिन डी केसांच्या फॉलिकल्सच्या (Follicles) आरोग्यासाठी आवश्यक आहे आणि त्याच्या कमी पातळीमुळे केस पांढरे होण्यास मदत मिळते.
जर तुमच्या आई-वडील किंवा कुटुंबातील कोणाचे केस कमी वयात पांढरे झाले असतील, तर ही समस्या तुमच्यातही असण्याची शक्यता खूप जास्त असते. याला अनुवांशिक कारण म्हणतात.
दीर्घकाळचा तणाव (Chronic Stress): जास्त चिंता, मानसिक ताण आणि झोपेचा अभाव यामुळे शरीरात 'स्ट्रेस हार्मोन्स' वाढतात, जे केसांच्या रंगपेशींना नुकसान पोहोचवतात.
अयोग्य आहार: जंक फूडचे अति सेवन, प्रक्रिया केलेले अन्न खाणे आणि फळे व भाज्या कमी खाणे.
धूम्रपान आणि प्रदूषण: धूम्रपान केल्याने शरीरात 'ऑक्सिडेटिव्ह स्ट्रेस' (Oxidative Stress) वाढतो, जो केसांना अकाली पांढरे करतो.
थायरॉईड विकार (Thyroid Disorders): थायरॉईड हार्मोन्सचे असंतुलन केसांच्या रंगावर परिणाम करते.
स्वयंप्रतिकार रोग (Autoimmune Diseases): जसे की व्हिटिलिगो (Vitiligo) किंवा ॲलोपेसिया ॲरिआटा, ज्यात रोगप्रतिकारशक्ती केसांच्या रंगपेशींवर हल्ला करते.
1. आहारात बदल:
* व्हिटॅमिन बी 12 : दूध, दही, पनीर, अंडी, मासे आणि चिकनचे सेवन करा.
तांबे आणि लोह: काळे तीळ, काळी द्राक्षे, खजूर, हिरव्या पालेभाज्या आणि कडधान्ये खा.
आवळ्याचा समावेश: आवळा व्हिटॅमिन-सी आणि अँटी-ऑक्सिडंट्सने समृद्ध आहे. रोज आवळ्याचा रस किंवा पावडर सेवन करा.
2. तणाव व्यवस्थापन: नियमित योग, ध्यान (Meditation) आणि पुरेशी (७-८ तास) झोप घ्या.
3. रसायनमुक्त उत्पादने: केसांवर रासायनिक उत्पादने (उदा. तीव्र डाय) वापरणे टाळा.
4. नियमित तपासणी: ही समस्या अनुवांशिक नसल्यास, शरीरातील व्हिटॅमिन आणि थायरॉईडची पातळी तपासण्यासाठी डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
