भारतीय संस्कृती आणि स्वयंपाकघरात विविध प्रकारच्या धातूंच्या आणि मातीच्या भांड्यांचा वापर शतकानुशतके होत आलेला आहे. प्रत्येक धातूचे स्वतःचे वैशिष्ट्य आहे, तसेच आरोग्य आणि चवीच्या दृष्टीने त्याचे काही फायदे आणि तोटे आहेत. 'कोणत्या भांड्यात खाणे आरोग्यदायी आहे?' हा प्रश्न अनेकांना पडतो. बाजारात उपलब्ध असलेल्या सोने, चांदी, तांबे, लोखंड आणि आधुनिक स्टील यांसारख्या विविध भांड्यांच्या आरोग्यविषयक परिणामांची माहिती घेणे आजच्या काळात अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
तुमच्या स्वयंपाकघरातील भांडी तुमच्या आरोग्यावर कसा परिणाम करतात, हे खालीलप्रमाणे पाहूया:
आरोग्यदायी आहे? होय.
फायदे: सोन्याच्या भांड्यांमध्ये ऊर्जा आणि रोगप्रतिकारशक्ती वाढवण्याचे गुणधर्म आहेत.
तोटे: सोने खूप महाग आहे, त्यामुळे रोजच्या वापरासाठी ते शक्य नाही.
आरोग्यदायी आहे? होय.
फायदे: चांदीचे भांडे थंड असते आणि त्यात बॅक्टेरिया (Bacteria) नष्ट करण्याचे गुणधर्म असतात.
तोटे: चांदीच्या भांड्यात प्रोत्साहक गोड (उत्पादने) (Stimulant sweet items) खाऊ शकत नाही.
आरोग्यदायी आहे? होय.
फायदे: पितळ किंवा कांस्य धातूच्या भांड्यात खाल्ल्याने पचनशक्ती वाढते आणि आम्लपित्त (Acidity) कमी होते.
तोटे: या भांड्यात दूध आणि आंबट वस्तू (Sour items) ठेवू नयेत.
आरोग्यदायी आहे? होय.
फायदे: तांब्याच्या भांड्यात ठेवलेले पाणी शुद्ध (Purifies water) होते आणि ते यकृत (Liver) मजबूत करण्यास मदत करते.
तोटे: तांब्याच्या भांड्यात दाल-दूध सारख्या वस्तू ठेवू नयेत.
आरोग्यदायी आहे? होय.
फायदे: पितळेची भांडी रोगप्रतिकारशक्ती (Immunity) वाढवण्यासाठी मदत करतात.
तोटे: या भांड्यात ठेवलेले दूध-दही लवकर खराब होतात.
आरोग्यदायी आहे? होय.
फायदे: लोखंडाच्या भांड्यात स्वयंपाक केल्याने शरीरातील लोहाची (Iron) कमतरता दूर होते.
तोटे: लोखंडी भांडी आंबट वस्तू (Sour items) ठेवण्यासाठी चांगली नसतात आणि त्यांना गंज (Rust) लागण्याची शक्यता असते.
आरोग्यदायी आहे? होय.
फायदे: स्टीलची भांडी टिकाऊ आणि सुरक्षित (Durable and Safe) असतात.
तोटे: स्टीलच्या भांड्यांचे विशेष आरोग्य फायदे (Special health benefits) नाहीत.
आरोग्यदायी आहे? नाही.
फायदे: ॲल्युमिनियम हलके (Lightweight) असते.
तोटे: ॲल्युमिनियम हे हानिकारक (Harmful) मानले जाते आणि त्यामुळे अल्झायमर (Alzheimer's) सारख्या आजारांचा धोका वाढू शकतो. ॲल्युमिनियमची भांडी वापरणे टाळावे.
आरोग्यदायी आहे? होय.
फायदे: मातीच्या भांड्यात शिजवलेले जेवण चविष्ट (Delicious) असते आणि ते जेवण गरम ठेवते.
तोटे: मातीची भांडी नाजुक (Delicate) असल्याने ती तुटण्याची शक्यता असते आणि त्यांची जास्त काळजी घ्यावी लागते.
आरोग्य तज्ज्ञांच्या मते, प्रत्येक धातूचे स्वतःचे महत्त्व आहे, परंतु रोजच्या वापरात लोखंड, तांबे आणि मातीची भांडी वापरणे शरीरासाठी सर्वाधिक फायदेशीर ठरू शकते. ॲल्युमिनियमची भांडी मात्र आरोग्यासाठी सर्वात हानिकारक ठरतात. त्यामुळे स्वयंपाकघरात भांडी निवडताना केवळ सोय न पाहता, आरोग्याच्या दृष्टीने ते किती फायदेशीर आहेत, याचा विचार करणे आवश्यक आहे.
