पुढारी ऑनलाइन डेस्क : UK – Scotland : कधीकाळी जवळपास संपूर्ण जगावर राज्य करणारा, भारताची फाळणी करणारा ब्रिटन- युनायटेड किंग्डम स्वतःच आता फाळणीच्या उंबरठ्यावर असल्याचे चित्र दिसत आहे. युनायटेड किंग्डमचा भाग असलेल्या स्कॉटलंडची आता स्वतंत्र अस्तित्वाच्या मागणी आणखी जास्त जोर धरत आहे. ही मागणी पहिल्यांदाच होत आहे, असे नाही. मात्र, स्कॉटलंडमध्ये आता हा निवडणुकीचा मुद्दा बनला आहे. जाणून घेऊ या काय आहे ब्रिटेन किंवा युनायटेड किंग्डमचा इतिहास कोणकोणते देश मिळून बनला आहे युनायटेड किंग्डम.
ग्रेट ब्रिटन हा देश युरोप महाद्वीपच्या उत्तर-पश्चिम तटावर वसलेला आहे. हा देश इंग्लंड, वेल्स, नॉदर्न आयरर्लंड आणि स्कॉटलंड या चार प्रांतांचा मिळून बनला आहे. सदर्न आयर्लंड हा देखील 1922 पर्यंत युकेचाच भाग होता मात्र नंतर जनतेने क्रांती करून सदर्न आयर्लंडला वेगळे राष्ट्र घोषित केले.
स्कॉटलँड हा पूर्वी स्वतंत्र देश होता तसेच वेल्स देखील स्वतंत्र देश होता. सन 1603 मध्ये इंग्लंडची रानी क्वीन एलिजाबेथ प्रथम हीचा मृत्यू कोणत्याही वारसाशिवाय झाला. त्यामुळे इंग्लंडचा ताज देखील स्कॉलँडचे राजा जेम्स षष्ठम यांच्यावळ आला. त्यानंतर स्कॉटलँड आणि इंग्लंड या दोघांची एकत्रित होण्यासाठी पार्श्वभूमी तयार होत होती.
मात्र तरी देखील त्यानंतर जवळपास 104 वर्षांनी 1 मे 1707 रोजी स्कॉटलंड, वेल्सने इंग्लंडसोबत मिळून एक राजनैतिक करार केला. त्यानुसार ग्रेट ब्रिटनच्या स्थापनेला सहमती दिली. या नवीन देशाचे नाव युनायटेड किंग्डम ऑफ ग्रेट ब्रिटन हे नाव दिले. मात्र, तेव्हा या निर्णयावर तेथील राष्ट्रवादी जनतेने विरोध केला. मात्र त्यावेळी स्कॉटलंडच्या संसदेत यूनियन समर्थक जास्त असल्याने हा विद्रोह थंडावला.
1800 मध्ये, आयर्लंडनेही इंग्लंडमध्ये विलीन होण्याचा निर्णय घेतला, परंतु तेथील लोक त्यावर खूश नव्हते. परिणामी, येथील राजा आणि श्रेष्ठींनी घेतलेल्या या निर्णयामुळे राष्ट्रवादी जनतेने आयर्लंडचा विरोध सुरूच ठेवला. आयरिश लोकांनी ब्रिटीशांच्या विरोधात अत्यंत हिंसकपणे लढा दिला आणि 1922 मध्ये आयर्लंडच्या 26 देशांना जोडून रिपब्लिक ऑफ आयर्लंड नावाचा वेगळा देश निर्माण झाला. त्याच वेळी, या देशाचा एक भाग म्हणजे उत्तर आयर्लंडचा भाग ब्रिटनकडे राहिला.
अशा प्रकारे युनायटेड किंगडम ऑफ ग्रेट ब्रिटेन अँड नॉदर्न आयर्लंड हा देश तयार झाला तर सदर्न आयर्लंड हा एक वेगळा देश बनला.
आताच्या युकेमध्ये इंग्लंड, वेल्स, नॉदर्न आयर्लंड आणि स्कॉटलँड हे चार प्रांत आहेत. या सर्वांची युनायटेड किंग्डम अशी एक ओळख असली तरी या सर्व प्रांतांची स्वतःची वेगळी अशी ओळख देखील आहे. येथील नेता, भाषा देखील वेगवेगळ्या आहे. युनायटेड किंग्डमची प्रशासकीय भाषा मात्र, फक्त इंग्रजी आहे. वेल्सची वेल्श ही भाषा आहे. स्कॉटलँडची स्कॉटिश भाषा आहे आणि आयर्लंडची आयरिश भाषा आहे.
युकेतून स्वतंत्र होण्याचा स्कॉटलंडचा संघर्ष मध्यंतरीच्या काळात थंड पडला होता. मात्र 1997 मध्ये स्कॉटलंडसाठी वेगळ्या संसदेची मागणी जोर धरू लागली. यासाठी जनमताचा संग्रह करण्यात आला. त्यानंतर स्कॉटलंडला वेगळी संसद तयार झाली आणि तिथे स्वतंत्र सरकार अस्तित्वात आले.
1999 मध्ये ग्रेट ब्रिटनने स्कॉटलंडला स्वास्थ्य, शिक्षा आणि कृषि क्षेत्रात स्वतःचे कायदे करण्याचा अधिकार दिला. मात्र विदेश निती, संरक्षण यांसारखी खाती किंवा त्यासंबंधाचा निर्णय घेण्याचा अधिकार ब्रिटिश संसदेकडे आहे.
स्वतंत्र संसदेच्या निर्मितीनंतर स्कॉटलंडमध्ये युकेमधून बाहेर पडण्याचा मुद्दा अधिक जोर धरू लागला. 2011 मध्ये तेथील स्कॉटिश नॅशनल पार्टी ने बहुमत मिळवले. या पक्षाने स्वतंत्र स्कॉटलंडच्या मागणीच्या मुद्द्याला आणखी बळ दिले. स्कॉटलंडची लोकसंख्या 55 लाख आहे. त्यामुळे तेथील जनतेचे मत एवढी मोठी लोकसंख्या असलेल्या लोकांचे अधिकार इंग्लंड संसदेकडे का असावे हा मुद्दा चर्चेत आहे.
वर्ष 2014: या मागणीबाबत स्कॉटलंडमध्ये सार्वमतही घेण्यात आले. ज्यामध्ये एकूण लोकसंख्येच्या ४५ टक्के लोकांनी वेगळ्या देशाचे समर्थन केले, तर ५५ टक्के लोकांनी विरोध केला. त्या वेळी स्कॉटलंडला ब्रिटनसोबत राहावे लागले, पण इतकी वर्षे हा प्रश्न दडपला होता.
स्कॉटिश नॅशनल पार्टीचा नवा नेता म्हणून हमजा युसूफ यांची निवड करण्यात आली आहे. त्यांनी निकोला स्टर्जनची जागा घेतली आणि स्कॉटलंडचे पुढचे पहिले मंत्री झाले. पहिला मंत्री म्हणजे तेथील पंतप्रधान. हे पद धारण करणारी व्यक्ती ही सर्वोच्च नेता आहे ज्याच्या हातात सर्व विधिमंडळ आणि कार्यकारी अधिकार आहेत.
युसूफ यांची प्रथम मंत्रीपदी नियुक्ती झाल्यापासून पुन्हा एकदा स्कॉटलंडच्या स्वातंत्र्याची चर्चाही जोर धरू लागली आहे. स्कॉटलंड पहिल्यांदाच ब्रिटनकडून स्वतंत्र अस्तित्वाची मागणी करत आहे, असे नाही. पण हा मुद्दा पुन्हा एकदा निर्माण झाला कारण हमजा युसूफ यांनी निवडणूक प्रचारादरम्यान या मुद्द्याला बरीच हवा दिली होती आणि ते म्हणाले होते की, जर ते पहिले मंत्री झाले तर ते स्कॉटलंडला ब्रिटनपासून वेगळे करण्याच्या दिशेने ठोस पाऊल उचलतील. तो एक स्वतंत्र देश आहे. वाढेल याशिवाय त्यांच्या पक्ष स्कॉटिश नॅशनल पार्टीची मागणीही आहे की, हा देश ब्रिटनपासून विभक्त व्हावा.
सत्ताधारी स्कॉटिश नॅशनल पार्टीच्या प्रमुखपदी निवड झाल्यानंतर हमजा युसूफ यांनी दीर्घ भाषण केले. जोसेफने आपल्या पहिल्याच भाषणात स्कॉटलंडच्या स्वातंत्र्यावर भाष्य केले होते. ते म्हणाले की ते स्कॉटलंडला (युनायटेड किंगडमपासून) स्वातंत्र्य देतील. रॉयटर्सच्या वृत्तानुसार, जोसेफ यांनी आपल्या भाषणात सांगितले की, "स्कॉटलंडच्या लोकांना आता स्वातंत्र्याची गरज आहे आणि आम्ही त्यांना प्रदान करण्यासाठी सर्वतोपरी प्रयत्न करू."
स्कॉटिश नॅशनल पार्टीचा पहिला मुस्लिम नेता बनण्याबरोबरच, 37 वर्षीय हमजा युसूफ हे पश्चिम युरोपमधील देशाचे नेतृत्व करणारे पहिले मुस्लिम देखील मानले जातील. त्याच्या वडिलांचा जन्म पाकिस्तानात झाला आणि आईचा जन्म केनियामध्ये पंजाबी वंशाच्या कुटुंबात झाला. युसूफचे वडील 1960 च्या दशकात आपल्या कुटुंबासह स्कॉटलंडमध्ये स्थलांतरित झाले.
हमजा युसूफने सुरुवातीचे शिक्षण ग्लासगो येथील एका खासगी शाळेत केले. त्याच ग्लासगो विद्यापीठात त्यांनी राजकारणाचे शिक्षणही घेतले होते. 2010 मध्ये, त्याने SNP कार्यकर्त्या गेल लिथगोशी लग्न केले. नंतर 7 वर्षांनी त्यांनी गेल यांना घटस्फोट दिला. त्यानंतर 2019 मध्ये त्याने नादिया अल-नकलासोबत दुसरे लग्न केले.
स्कॉटलंडचे पहिले मंत्री म्हणून हमजा युसुफ यांची नियुक्ती हा केवळ यूकेसाठी ऐतिहासिक क्षणच नाही तर इतिहासात प्रथमच ब्रिटनमध्ये हिंदू पंतप्रधान (ऋषी सुनक) आणि स्कॉटलंडचे मुस्लिम प्रथम मंत्री असलेले सर्वोच्च पद आहे.
हे ही वाचा :
