पणजी : शहरातील सांडपाणी, कॅसिनोंमधून निघणारे सांडपाणी आणि रेस्टॉरंट्समधून निघणारे सांडपाणी यामुळे गोव्याच्या राजधानीतील मांडवी नदी प्रदूषित होत आहे, असा निष्कर्ष दोना पावला येथील प्रतिष्ठित सीएसआयआर-नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ ओशनोग्राफी (एनआयओ) च्या अभ्यासांमधून काढण्यात आला आहे.
गोवा राज्य प्रदूषण नियंत्रण मंडळाने (जीएसपीसीबी) नदी आणि किनारी पाण्यातील प्रदूषणाची पातळी वारंवार ध्वजांकित केली आहे, तरीही शहरी कचरा नदीत सोडण्यावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी स्थानिक अधिकारी आणि राज्य सरकारी विभागांचे प्रयत्न अपुरे पडत आहेत. गेल्यावर्षी प्रकाशित झालेल्या एनआयओच्या एका व्यापक अभ्यासात, मांडवीच्या काठावरील घरे, व्यवसाय आणि कॅसिनो आणि क्रूझ बोटींसारख्या जहाजांमधून येणारे सांडपाणी हे नदीतील सूक्ष्म प्लास्टिक दूषिततेसाठी महत्त्वपूर्ण योगदान देणारे असल्याचे निदर्शनास आले. प्रमुख शास्त्रज्ञ आणि नेदरलँड्स विद्यापीठातील संशोधक डॉ. महुआ साहा यांच्या नेतृत्वाखालील हा अभ्यास असून नंतर तो जर्नल्समध्ये प्रकाशित झाला.
पणजी सीवेज ट्रिटमेंट प्लांट (एसटीपी) ने राजधानीतील सर्व सांडपाण्यावर प्रक्रिया करून ते पाईपलाईन आणि नाल्यांद्वारे नदीत सोडले पाहिजे. तथापि, सांत इनेज खाडी, तीन किलोमीटर लांबीचा शहरी प्रवाह, जो ताळगावच्या नागाळी टेकड्यांच्या पायथ्याशी उगम पावतो आणि जुन्या गोमेकॉ इमारतीजवळ मांडवीमध्ये वाहतो, जो बराच काळ एक अनियंत्रित कचरा प्रवाह म्हणून काम करत आहे. जलस्रोत खात्याने त्याच्या काठाच्या काही भागांना काँक्रिटने मजबूत करण्यासाठी अलिकडच्या प्रयत्नांनंतरही खाडी मोठ्या प्रमाणात प्रदूषित होत आहे. पणजी मनपाने यापूर्वी कबूल केले आहे की सांतइनेज खाडीच्या पूर्वेकडील तिरावरील काही आस्थापने आणि निवासी इमारती सांडपाणी आणि कधीकधी कच्चे सांडपाणी थेट खाडीत सोडत आहेत.
या खाडीच्या दुर्लक्षावर सातत्याने प्रकाश टाकणार्या कार्यकर्त्या आणि माजी नगरसेवक पेट्रीसिया पिंटो यांनी याबाबत निराशा व्यक्त केली.त्यांनी म्हटले आहे की, कोणालाही याची पर्वा नाही. तथापि, काही लोक अधिकार्यांकडून कार्यवाही व्हावी म्हणून आवाज उठवत आहेत. अलिकडेच रात्रीच्यावेळी कामराभाट येथे एका टँकरद्वारे खाडीत सांडपाणी सोडतानाचे चित्रिकरण करण्यात आले होते, याची आठवणही त्यांनी करून दिली. दरम्यान, मांडवी नदीत जड धातूंच्या दूषिततेबद्दल चिंता कायम आहे.
पाच वर्षांपूर्वी आयआयटी खरगपूर आणि एनआयओने केलेल्या संयुक्त अभ्यासात नदीत आणि तिच्या पाण्यातून काढलेल्या खाद्य शिंपल्यांमध्ये पारा, एक अत्यंत विषारी न्यूरोटॉक्सिन असल्याचे आढळले होते. जरी शिंपल्यांमध्ये पारा पातळी परवानगी योग्य मर्यादेत असली, तरी दूषिततेचे स्रोत ओळखण्यासाठी पुढील तपास करण्याची मागणी या अभ्यासात करण्यात आली आहे. तथापि, अहवाल प्रकाशित झाल्यापासून कोणत्याही सरकारी संस्थेने या समस्येवर उपाय म्हणून पावले उचलल्याचा कोणताही पुरावा नाही. गोव्याची जीवनरेखा असलेल्या नदीला वाढत्या धोक्यांचा सामना करावा लागत असताना, मांडवीच्या आरोग्याचे आणि त्यावरील अवलंबून असलेल्या सर्वांच्या आरोग्याचे रक्षणासाठी तातडीने कारवाई करण्याची मागणी तज्ज्ञ आणि नागरिक करत आहेत.
