आजच्या डिजिटल युगात खरेदी करणे खूप सोपे झाले आहे. महागडा स्मार्टफोन, लॅपटॉप किंवा घरातील कोणतीही मोठी वस्तू खरेदी करण्यासाठी आपल्याकडे 'ईएमआय' (EMI) अर्थात सुलभ मासिक हप्त्यांचा पर्याय उपलब्ध असतो. विशेषतः 'नो-कॉस्ट ईएमआय' (No-Cost EMI) सारख्या ऑफर्समुळे अनेकजण विचार न करता खरेदी करतात. मात्र, ईएमआयवर खरेदी करणे सोयीचे वाटत असले तरी, त्यातील काही गोष्टींकडे दुर्लक्ष केल्यास तुम्हाला मोठे आर्थिक नुकसान सहन करावे लागू शकते. चला तर मग जाणून घेऊया अशा 7 चुका, ज्या टाळल्यास तुम्ही आर्थिक संकटात सापडण्यापासून वाचू शकता.
'नो-कॉस्ट ईएमआय' ही संकल्पना आकर्षक असली तरी ती पूर्णपणे मोफत नसते. अनेक कंपन्या वस्तूवरील सूट (Discount) काढून घेतात किंवा प्रोसेसिंग फीच्या (Processing Fee) नावाखाली छुपे शुल्क आकारतात. त्यामुळे कोणताही ईएमआय पर्याय निवडण्यापूर्वी त्याचे नियम आणि अटी काळजीपूर्वक वाचा. व्याजदर, प्रोसेसिंग फी आणि इतर चार्जेस यांची संपूर्ण माहिती घ्या.
एका वस्तूचा ईएमआय कमी वाटू शकतो, पण जर तुम्ही एकाच वेळी अनेक वस्तू ईएमआयवर खरेदी केल्या, तर तुमच्या मासिक बजेटवर मोठा ताण येऊ शकतो. प्रत्येक महिन्याला अनेक हप्ते फेडताना तुमची आर्थिक स्थिती बिघडू शकते आणि तुम्ही कर्जाच्या सापळ्यात अडकू शकता.
ईएमआयचा एकही हप्ता वेळेवर न भरल्यास त्याचा थेट परिणाम तुमच्या क्रेडिट स्कोअरवर (Credit Score) होतो. क्रेडिट स्कोअर खराब झाल्यास भविष्यात घर, गाडी किंवा इतर कोणतेही मोठे कर्ज मिळण्यात अडचणी येतात. त्यामुळे ईएमआयचे हप्ते कधीही चुकवू नका
अनेकदा मासिक हप्ता कमी करण्यासाठी लोक जास्त कालावधीचा (Long Tenure) ईएमआय निवडतात. हप्ता कमी दिसत असला तरी, जास्त कालावधीमुळे तुम्हाला एकूण रकमेवर जास्त व्याज द्यावे लागते. त्यामुळे शक्य असल्यास कमीत कमी कालावधीचा ईएमआय निवडा.
आजकाल अनेक बँका आणि वित्तीय कंपन्या ईएमआयचे पर्याय देतात. खरेदी करण्यापूर्वी वेगवेगळ्या बँकांचे व्याजदर, प्रोसेसिंग फी आणि इतर अटींची तुलना करा. थोड्याशा संशोधनाने तुम्ही तुमचे पैसे वाचवू शकता.
ईएमआयचा वापर गरजेच्या आणि दीर्घकाळ टिकणाऱ्या वस्तूंसाठी करणे योग्य ठरते. फॅशन, छोटे गॅजेट्स किंवा अशा वस्तू ज्यांची किंमत लवकर कमी होते, त्यांच्यासाठी ईएमआय घेणे टाळा. केवळ हौसेपोटी किंवा दिखाव्यासाठी ईएमआयवर खरेदी करणे तुम्हाला आर्थिक अडचणीत आणू शकते.
समजा तुमच्याकडे अचानक पैसे आले आणि तुम्हाला ईएमआय मुदतीपूर्वीच फेडायचा असेल, तर काही बँका त्यावर 'प्री-पेमेंट' किंवा 'फोरक्लोजर' शुल्क आकारतात. ईएमआय घेताना या शुल्काची माहिती घेणे विसरू नका.
ईएमआय हे एक उपयुक्त आर्थिक साधन आहे, पण त्याचा वापर जबाबदारीने करणे आवश्यक आहे. खरेदी करण्यापूर्वी 'गरज' आणि 'हौस' यातील फरक ओळखा. योग्य नियोजन आणि आर्थिक शिस्त लावून तुम्ही ईएमआयचा फायदा घेऊ शकता आणि संभाव्य आर्थिक संकटांपासून दूर राहू शकता.
