कोरोनाच्या लॉकडाऊनमध्ये अनेक अनोख्या गोष्टी समोर आल्या. त्यापैकीच एक म्हणजे ई-कॉमर्स वेबसाइटवर शेणाचा वापर करून बनवलेल्या गोवऱ्या (शेणी) विकायला सुरुवात झाली. ही गोष्ट तेव्हा अनेकांना आश्चर्यकारक वाटली होती. पण आता काळ बदलला आहे. ई-कॉमर्सवर केवळ शेणीच नाही, तर ओले ताजे शेण, गोमूत्र आणि शेणाच्या धूप यांसारखी उत्पादनेही सहज उपलब्ध आहेत.
कोरोनाच्या लॉकडाऊनने जगाला अनेक गोष्टी शिकवल्या, आणि त्यापैकीच एक म्हणजे 'डिजिटल' युगाची ताकद. याच काळात अनेकांना ई-कॉमर्सच्या माध्यमातून शेणापासून बनवलेल्या गोवऱ्या (शेणी) विकण्याचा ट्रेंड पाहायला मिळाला. ही गोष्ट सुरुवातीला अनेकांना वेगळी वाटली, पण आता हीच गोष्ट शेतकऱ्यांसाठी एक मोठी संधी बनली आहे. आज ई-कॉमर्सवर केवळ शेणीच नाही, तर ओले ताजे शेण, गोमूत्र, शेणाच्या धूपबत्त्या आणि इतर अनेक आयुर्वेदिक उत्पादनेही विकली जात आहेत. विशेष म्हणजे, या उत्पादनांची किंमत पारंपारिक बाजारापेक्षा खूप जास्त आहे. १ किलो ओले शेण तब्बल २१९ रुपयांना तर लहान आकाराच्या ६ शेणी ९९ रुपयांना विकल्या जात आहेत.
हे चित्र स्पष्टपणे दाखवते की, ग्रामीण भागातील शेतकऱ्यांसाठी देशी गायीच्या उत्पादनांना शहरी बाजारपेठेत मोठी मागणी आहे. या मागणीला योग्य प्रकारे प्रतिसाद दिल्यास शेतकरी त्यांच्या पारंपरिक व्यवसायाला आधुनिकतेची जोड देऊन मोठा नफा मिळवू शकतात.
तुमच्याकडे देशी गायी असतील आणि तुमच्याकडे शेण, गोमूत्र किंवा इतर उत्पादने तयार करण्याची सोय असेल, तर तुम्ही तुमचा व्यवसाय ई-कॉमर्सवर सहजपणे सुरू करू शकता. यासाठी खालील पायऱ्या खूप महत्त्वाच्या आहेत:
उत्पादनांची निवड आणि तयारी: केवळ कच्चे शेण विकण्याऐवजी, तुम्ही त्यापासून वेगवेगळी मूल्यवर्धित उत्पादने (Value-added products) तयार करू शकता. यामध्ये शेणाच्या गोवऱ्या, धूप, सेंद्रिय खत (Organic manure), गोमूत्रापासून बनवलेले औषधी स्प्रे किंवा जंतुनाशक यांचा समावेश होऊ शकतो. ही उत्पादने तयार करताना त्यांची गुणवत्ता उत्कृष्ट ठेवणे आवश्यक आहे.
पॅकेजिंग आणि ब्रँडिंग: ई-कॉमर्सवर तुमचे उत्पादन विकायचे असेल, तर त्याचे पॅकेजिंग खूप महत्त्वाचे आहे. ओल्या शेणासारख्या उत्पादनासाठी मजबूत आणि लीक-प्रूफ पॅकेजिंग वापरा. प्रत्येक उत्पादनावर तुमच्या ब्रँडचे नाव, त्याचे फायदे आणि उपयोग स्पष्टपणे लिहा. 'देशी गायीपासून बनवलेले', 'नैसर्गिक' आणि 'सेंद्रिय' असे शब्द तुमच्या उत्पादनांना विशेष ओळख देतात.
ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्मची निवड: सुरुवातीला तुम्ही अॅमेझॉन (Amazon), फ्लिपकार्ट (Flipkart) किंवा ई-बे (eBay) तसेच Blinkit, InstaMart यांसारख्या मोठ्या प्लॅटफॉर्मवर नोंदणी करू शकता. हे प्लॅटफॉर्म तुम्हाला मोठी ग्राहकसंख्या मिळवून देतात. याशिवाय, तुम्ही तुमचा स्वतःचा ऑनलाइन स्टोअरही (Online store) तयार करू शकता.
आकर्षक मार्केटिंग: तुमच्या उत्पादनांचे उच्च दर्जाचे फोटो आणि व्हिडिओ तयार करा. सोशल मीडियावर (फेसबुक, इंस्टाग्राम) तुमच्या उत्पादनाची जाहिरात करा. तुमच्या फार्ममधील देशी गायी, उत्पादन तयार करण्याची पद्धत आणि त्याचा वापर कसा करायचा, हे दाखवणारे छोटे व्हिडिओ खूप प्रभावी ठरतात.
लॉजिस्टिक्स आणि वितरण व्यवस्था: ऑनलाईन ऑर्डर मिळाल्यानंतर ती वेळेवर ग्राहकापर्यंत पोहोचवणे महत्त्वाचे आहे. तुम्ही स्थानिक कुरिअर कंपन्या किंवा ई-कॉमर्स प्लॅटफॉर्मच्या लॉजिस्टिक्स सेवेचा वापर करू शकता.
देशी गायीच्या उत्पादनांना धार्मिक, आयुर्वेदिक आणि सेंद्रिय शेतीसाठी मोठी मागणी आहे. हा व्यवसाय केवळ आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर नाही, तर पर्यावरणासाठीही चांगला आहे. ई-कॉमर्समुळे शेतकऱ्यांना आता स्थानिक बाजारावर अवलंबून राहावे लागणार नाही, तर ते थेट देशभरातील ग्राहकांपर्यंत पोहोचू शकतात. त्यामुळे, ग्रामीण भागातील शेतकऱ्यांसाठी हा एक नवा आणि मोठा व्यवसाय बनू शकतो.
