पुढारी ऑनलाईन डेस्क : आईच्या गर्भात वाढणार्या अर्भकाचे लिंग हे गुणसूत्र ठरवतात. स्त्रीच्या शरीरात दोन X गुणसूत्र असतात आणि पुरुषाच्या शरीरात एक X आणि एक Y गुणसूत्र असतात. नुकत्याच झालेल्या एका अभ्यासात Y गुणसूत्राचे हळूहळू आकुंचन होत असल्याचे समोर आले आहे. Y गुणसूत्र लुप्त होण्याचा धोका असून, ही घट मानवी पुनरुत्पादनाच्या भविष्याविषयी प्रश्न निर्माण करते, अशी चिंता नवीन संशोधनात व्यक्त करण्यात आली आहे. ( y chromosome shrinking)
'सायन्स अलर्ट'च्या रिपोर्टनुसार, नवीन संशोधनात म्हटलं आहे की, मानवी Y गुणसूत्र कमी होत आहेत. भविष्यात पूर्णपणे नाहीसे होऊ शकतात. मात्र, ते संपायला लाखो वर्षे लागतील. मनुष्य Y ला पर्याय म्हणून नवीन जनुक विकसित करू शकला नाही आणि Y गुणसूत्राची घसरण चालू राहिली तर पृथ्वीवरील जीवन नाहीसे होऊ शकते, अशी भीतीही या संशोधनात व्यक्त करण्यात आली आहे.
महिला आणि पुरुषांमध्ये एक X आणि एक Y गुणसूत्र असते. X मध्ये सुमारे 900 जीन्स आहेत. तर Y मध्ये सुमारे 55 जीन्स आणि भरपूर नॉन-कोडिंग DNA आहेत. Y गुणसूत्र हा एक महत्त्वपूर्ण जनुक असतो जो गर्भामध्ये पुरुषांच्या विकासास सुरुवात करतो. गर्भधारणेच्या 12 आठवड्यांनंतर हे मास्टर जनुक इतर जनुकांमध्ये बदलते. हे गर्भामध्ये पुरुष संप्रेरक तयार करते ज्यामुळे बाळाचा मुलगा म्हणून विकास होतो. दोन गुणसूत्रांमधील विषमता वाढत असल्याचे नवीन संशोधन सांगते. गेल्या १६६ दशलक्ष वर्षांमध्ये Y गुणसूत्राने 900-55 सक्रिय जीन्स गमावले आहेत. हे दर दशलक्ष वर्षांमध्ये पाच जनुकांचे नुकसान आहे. या दराने शेवटची ५५ जीन्स ११ दशलक्ष वर्षांत नष्ट होतील. Y क्रोमोसोम कमी झाल्याने शास्त्रज्ञ चिंतेत आहेत.
लाखो वर्षांमध्ये Y गुणसूत्राच्या आकारात लक्षणीय घट झाली आहे प्रोसिडिंग्ज ऑफ द नॅशनल ॲकॅडमी ऑफ सायन्सेसमध्ये प्रकाशित झालेल्या एका शोधनिबंधात असे दिसून आले आहे की काटेरी उंदरांनी आधीच एक नवीन नर-निर्धारित जनुके विकसित केला असून मानवांसाठी संभाव्य उत्क्रांतीचा मार्ग दर्शवणारा ठरला आहे. या शोधनिंबंधात काटेरी उंदराने नवीन नर-निर्धारित जनुके कसे विकसित केले याचे वर्णन केले आहे. हे एका पर्यायी शक्यतेकडे निर्देश करते, मानव एक नवीन लिंग-निर्धारित जनुक विकसित करू शकतो. तथापि, हे चर्चा करण्याएवढे सोपे नाही. कारण त्याचा विकासही अनेक धोकेही आहेत. म्हणजे आता त्याचा पर्याय म्हणून विचार करणे फार घाईचे ठरले, असे मानले जात आहे
जेनेटिक्स (जनुकीय) अभ्यास तज्ञ प्रोफेसर जेनी ग्रेव्हज स्पष्ट करतात की Y क्रोमोसोमचा आकार कमी होणे ही नवीन घटना नाही. प्लॅटिपसमध्ये, XY गुणसूत्राची जोडी समान सदस्यांसह सामान्य गुणसूत्रांसारखी दिसते. यावरून असे सूचित होते की सस्तन प्राणी X आणि Y ही गुणसूत्रांची एक सामान्य जोडी फार पूर्वी नव्हती. 166 दशलक्ष वर्षांच्या कालावधीत, Y गुणसूत्राने 900 ते 55 सक्रिय जीन्स गमावले आहेत, हा दर अंदाजे 11 दशलक्ष वर्षांमध्ये Y गुणसूत्र पूर्णपणे गायब होऊ शकतो.
Y क्रोमोसोमच्या घसरणीच्या चिंतेमध्ये, वैज्ञानिकांना अशा दोन उंदरांच्या वंशांनी दिलासा दिला आहे Y गुणसूत्र गमावल्यानंतरही जिवंत आहेत. पूर्व युरोप आणि जपानच्या काटेरी उंदरांमध्ये, अशा प्रजाती आहेत ज्यांचे गुणसूत्र आणि एसआरवाय पूर्णपणे नाहीसे झाले आहेत. अशा जातींमध्ये एक्स गुणसूत्र दोन्ही लिंगांसाठी कार्यक्षम असते. तथापि, हे जीन्सशिवाय लिंग कसे ठरवतात हे स्पष्ट नाही. अशी विचित्र प्रणाली कशी विकसित झाली? आश्चर्यकारक निष्कर्ष असा आहे की ऑस्ट्रेलियाच्या प्लॅटिपसमध्ये पूर्णपणे भिन्न लैंगिक गुणसूत्र आहेत, अधिक पक्ष्यांप्रमाणेच. प्लॅटिपसमध्ये, XY जोडी दोन समान सदस्यांसह एक सामान्य गुणसूत्र आहे. हे सूचित करते की सस्तन प्राणी X आणि Y ही गुणसूत्रांची एक सामान्य जोडी फार पूर्वी नव्हती.
Y गुणसूत्राचे हळूहळू गायब होणे मानवी पुनरुत्पादनात मूलभूतपणे बदल करू शकते आणि महत्त्वपूर्ण उत्क्रांती घडामोडींना कारणीभूत ठरू शकते. ही प्रक्रिया कशी उलगडेल हे अनिश्चित असले तरी, आपल्या प्रजातींच्या भविष्यासाठी त्याचे परिणाम सखोल आहेत. Y गुणसूत्र गायब झाल्यामुळे एकतर नवीन लिंग-निर्धारित प्रणालीची उत्क्रांती होऊ शकते किंवा संपूर्णपणे नवीन मानवी प्रजातींचा उदय होऊ शकतो हे ओळखून शास्त्रज्ञांचे या गृहीतिकावरही संशोधन सुरुआहे.
