कर्करोग किंवा कॅन्सर, हे नाव ऐकताच अनेकांच्या मनात भीती निर्माण होते. या आजारावरील उपचार अत्यंत आव्हानात्मक आणि शारीरिकदृष्ट्या थकवणारे असतात. केमोथेरपी, रेडिएशनसारख्या उपचारांदरम्यान रुग्णाच्या शरीराला प्रचंड ऊर्जेची आणि पोषक तत्वांची गरज असते. अशावेळी रुग्णाचे नातेवाईक त्यांना चांगले आणि पौष्टिक पदार्थ खाऊ घालण्याचा सर्वतोपरी प्रयत्न करतात. पण तुम्हाला माहित आहे का, की काही पदार्थ फायद्याऐवजी रुग्णाची प्रकृती अधिक बिघडवू शकतात?
चुकीची जीवनशैली आणि खाण्यापिण्याच्या सवयींमुळे कमी वयातही कॅन्सरचे प्रमाण वाढताना दिसत आहे. अशा परिस्थितीत, उपचार घेणाऱ्या रुग्णांच्या आहाराची विशेष काळजी घेणे अत्यंत महत्त्वाचे ठरते. तज्ज्ञांच्या मते, काही विशिष्ट पदार्थ रुग्णाच्या शरीरातील जळजळ (inflammation) वाढवू शकतात, रोगप्रतिकारशक्ती कमकुवत करू शकतात किंवा उपचारांमध्ये अडथळा आणू शकतात. म्हणूनच, कॅन्सरच्या रुग्णांना कोणते पदार्थ देणे टाळावे, हे जाणून घेणे आवश्यक आहे.
कॅन्सरच्या उपचारांमुळे रुग्णाची भूक मंदावते, चव बदलते आणि पचनसंस्था कमकुवत होते. अशावेळी योग्य आहार रुग्णाला ऊर्जा देतो, शरीराची झालेली झीज भरून काढतो आणि रोगप्रतिकारशक्ती टिकवून ठेवण्यास मदत करतो. याउलट, चुकीचा आहार घेतल्यास उपचारांचे दुष्परिणाम (side effects) वाढू शकतात आणि रुग्णाची स्थिती अधिक गंभीर होऊ शकते.
खालील पदार्थ रुग्णाच्या आरोग्यासाठी धोकादायक ठरू शकतात, त्यामुळे ते टाळण्याचा सल्ला देतात:
प्रक्रिया केलेले आणि लाल मांस (Processed and Red Meat): सॉसेज, सलामी, बेकन यांसारख्या प्रक्रिया केलेल्या मांसात नायट्रेट्स आणि प्रिझर्व्हेटिव्ह्जचे प्रमाण जास्त असते, जे शरीरात कर्करोगाला चालना देऊ शकतात. तसेच, लाल मांसाच्या (मटण) अतिसेवनाने शरीरातील जळजळ वाढू शकते.
अतिरिक्त साखर आणि मैद्याचे पदार्थ (Excessive Sugar and Refined Carbs): साखरेचे प्रमाण जास्त असलेले पदार्थ जसे की कोल्ड्रिंक्स, केक, मिठाई, बिस्किटे आणि मैद्यापासून बनवलेले पदार्थ (पांढरा ब्रेड, पास्ता) रुग्णाला क्षणिक ऊर्जा देतात, पण त्यात पोषक तत्वे नसतात. काही अभ्यासांनुसार, साखरेमुळे कर्करोगाच्या पेशींच्या वाढीस चालना मिळू शकते.
तळलेले आणि जास्त तेलकट पदार्थ (Fried and Oily Foods): उपचारांमुळे पचनसंस्था नाजूक झालेली असते. अशावेळी तळलेले पदार्थ पचायला जड जातात. यामुळे रुग्णाला मळमळ, जुलाब किंवा अपचनाचा त्रास वाढू शकतो.
कच्चे किंवा न पाश्चराईज केलेले पदार्थ (Raw or Unpasteurized Foods): केमोथेरपीमुळे रुग्णाची रोगप्रतिकारशक्ती खूप कमी झालेली असते. त्यामुळे त्यांना संसर्गाचा धोका जास्त असतो. कच्चे अंडे, अर्धवट शिजवलेले मांस किंवा मासे, पाश्चराईज न केलेले दूध किंवा ज्यूस यांमधून हानिकारक जिवाणू शरीरात प्रवेश करू शकतात आणि गंभीर संसर्ग होऊ शकतो.
अल्कोहोल (मद्यपान): अल्कोहोलमुळे शरीरातील पाण्याची पातळी कमी होते (dehydration). तसेच, ते केमोथेरपीच्या औषधांसोबत प्रक्रिया करून यकृतावर (liver) अतिरिक्त ताण आणू शकते, ज्यामुळे औषधांचा प्रभाव कमी होऊ शकतो.
कर्करोगाविरुद्धची लढाई ही केवळ औषधोपचारांची नाही, तर ती मानसिक आणि शारीरिक धैर्याचीही आहे. या लढाईत योग्य आहार एका महत्त्वाच्या शस्त्राप्रमाणे काम करतो. रुग्णाला काय खाऊ घालावे यापेक्षा काय खाऊ घालू नये, याची काळजी घेतल्यास रुग्णाची प्रकृती सुधारण्यास मोठी मदत होते आणि उपचारांना शरीर चांगला प्रतिसाद देते.
