Namdev Gharal
'मेक्सिकन जंपिंग बीन्स' ज्यावेळी या बिया उन्हात ठेवल्या जातात त्यावेळी या बियांची हालचाल खरोखरच एखाद्या जादूसारखी वाटते, पण त्यामागे एक रंजक जीवशास्त्रीय कारण आहे.
नावात 'बीन' असले तरी, या खऱ्या अर्थाने खाण्याच्या बिया नाहीत. या मेक्सिकोमध्ये आढळणाऱ्या 'सेबॅस्टियाना पावोनिआना' (Sebastiania pavoniana) नावाच्या एका विशिष्ट झुडपाच्या बिया आहेत.
या बियांच्या आत 'सिडिया साल्टिटान्स' (Cydia saltitans) नावाच्या एका लहान पतंगाची अळी (Larva) असते.
जेव्हा पतंग या झाडाच्या फुलावर अंडी घालतो, तेव्हा ती अंडी बियांच्या आत जातात. अळी आतून बी कुरतडून पोकळ करते आणि तिथेच राहते.
जेव्हा या बियांना सूर्यप्रकाश, उष्णता किंवा हाताचा उबदारपणा मिळतो, तेव्हा आतील अळी अस्वस्थ होते. उष्णतेमुळे ती मरू नये म्हणून ती सावलीच्या शोधात हालचाल करू लागते.
अळी बियांच्या आतील भिंतीला रेशमी धाग्याने पकडून स्वतःच्या शरीराला जोरात झटका देते. या धक्क्यामुळे अख्खी बी उडते किंवा पुढे सरकते. त्यामुळे त्या जादझाल्यासाख्या उडल्यासारख्या वाटतात.
ही अळी कित्येक महिने बियांच्या आत राहू शकते. ती आतलेच पदार्थ खाऊन जगते.काही काळानंतर, अळी बियांच्या आतच स्वतःभोवती कोष तयार करते.
शेवटी, त्यातून एक लहान पतंग तयार होतो. हा पतंग बियाला एक छोटे गोल छिद्र पाडून बाहेर येतो. एकदा का पतंग बाहेर आला की, बियांची हालचाल थांबते.
या बियांची हालचाल ही केवळ मनोरंजनासाठी नसून तो अळीचा जगण्यासाठीचा संघर्ष असतो. तिला उष्णतेपासून वाचून थंड जागी (सावलीत) जायचे असते.
जर तुम्ही ही बी कानाला लावून ऐकली, तर तुम्हाला आतून अळीच्या हालचालीचा अगदी बारीक आवाजही येऊ शकतो.