वॉशिंग्टन : पृथ्वीच्या कक्षेत सौरऊर्जा गोळा करणे आणि ती थेट पृथ्वीवर प्रक्षेपित करणे ही कल्पना दशकांपासून जुनी आहे. मात्र, आता अनेक कंपन्यांनी दावा केला आहे की ते अखेर या कल्पनेला सत्यात उतरवू शकतात. गेल्या मार्चमध्ये फ्लोरिडा येथील एका अमेरिकन फुटबॉल स्टेडियमवर एक असामान्य चाचणी पार पडली. येथे फुटबॉल नव्हे, तर मैदानाच्या लांबीभर प्रकाशाचे किरण फेकले जात होते. जॅक्सनविले जॅग्वार्सच्या स्टेडियममधील एका बाजूला असलेल्या उत्सर्जकातून प्रकाशाचे हे केंद्रित पट्टे काही मिनिटांसाठी सोडले गेले आणि मैदानाच्या दुसर्या बाजूला असलेल्या स्क्रीनवर ते गोळा करण्यात आले.
हा प्रकाश सूर्याकडून गोळा केला गेला होता आणि नंतर तो सुमारे 1.2 मीटर (4 फूट) उंच असलेल्या मोठ्या भिंगांद्वारे, जसे की विशाल भिंग, प्रक्षेपित केला गेला. या चाचणीचे नेतृत्व करणार्या फ्लोरिडा-आधारित स्टार कॅचर कंपनीचे अध्यक्ष आणि मुख्य कार्यकारी अधिकारी, अँर्ड्यू रश म्हणाले, ‘आम्ही 100 वॅटस्चा प्रकाश सुमारे 105 मीटर (345 फूट) अंतरावर प्रक्षेपित केला. या चाचणीचा उद्देश काय होता? तर अवकाशातून उपग्रहांना ऊर्जा देण्यासाठी थेट सूर्यप्रकाश प्रक्षेपित करणे शक्य आहे का, हे तपासणे. स्टार कॅचर ही जगभरातील अशा अनेक कंपन्यांपैकी एक आहे, जी अंतराळ-आधारित सौरऊर्जा तंत्रज्ञान विकसित करत आहे. ही संकल्पना अनेक दशकांपासून विज्ञान आणि विज्ञान कल्पनेच्या दरम्यान लटकलेली आहे.
या कल्पनेनुसार, अवकाशात सूर्यप्रकाश पकडून तो पृथ्वीवर किंवा इतर उपग्रहांवर प्रक्षेपित केला जाईल, ज्यामुळे पृथ्वीला भरपूर स्वच्छ ऊर्जा मिळेल. याच्या विपरीत, पृथ्वीवरील सौर पॅनेल वातावरणाद्वारे, हवामानाद्वारे आणि पृथ्वीच्या रात्र-दिवस चक्राद्वारे मर्यादित असतात. हे सर्व घटक पॅनेल किती सूर्यप्रकाश शोषू शकतात यावर परिणाम करतात. परंतु, अवकाशात, सूर्यप्रकाश जवळजवळ चोवीस तास गोळा करणे शक्य आहे आणि तेही खूप जास्त कार्यक्षमतेने. युकेमधील स्पेस सोलार फर्मचे सहसंस्थापक आणि मुख्य तंत्रज्ञान अधिकारी डेव्हिड होमफ—े म्हणाले, ‘मला आठवते, मी माझ्या वडिलांना याबद्दल सांगितले तेव्हा त्यांना वाटले की मी थोडा वेडा झालो आहे.’ मात्र आता, युके, अमेरिका, जपान आणि चीन यांसह अनेक देश या तंत्रज्ञानामध्ये मोठी गुंतवणूक करत आहेत.