नवी दिल्ली : 22 जुलै, मंगळवारचा दिवस तुम्हाला नेहमीसारखाच वाटला असला, तरी आपला ग्रह पृथ्वी मात्र थोड्या घाईतच होती. पृथ्वीने मंगळवारी आपला एक फेरा नेहमीपेक्षा सुमारे 1.34 मिलिसेकंद लवकर पूर्ण केला. यामुळे मंगळवारचा दिवस हा 2025 सालातील आतापर्यंतचा दुसरा सर्वात लहान दिवस ठरला आहे, ज्यामुळे जगभरातील शास्त्रज्ञांचे लक्ष वेधले गेले आहे. यामुळे वैज्ञानिक थोडे चिंतितही झाले आहेत. आपल्या दैनंदिन जीवनात हा बदल जाणवणे अशक्य असले, तरी शास्त्रज्ञांसाठी हा केवळ वेळेतील एक लहानसा बदल नाही, तर पृथ्वीच्या आत घडणार्या मोठ्या घडामोडींचे ते एक महत्त्वाचे सूचक आहे.
पृथ्वीच्या फिरण्याच्या वेगातील हे लहान बदल शास्त्रज्ञांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहेत. त्यांच्या मते, हे बदल पृथ्वीच्या गाभ्यामध्ये, महासागरांमध्ये आणि अगदी वातावरणात होणार्या खोलवरच्या बदलांचे संकेत देतात. या बदलांचा परिणाम केवळ आपल्या वेळेच्या मोजमापावरच नाही, तर पृथ्वीच्या अंतर्गत कार्यप्रणाली समजून घेण्यावरही होऊ शकतो. शास्त्रज्ञांच्या मते, जर पृथ्वीचा वेग असाच वाढत राहिला, तर भविष्यात आपल्याला आपल्या घड्याळांमधून एक सेकंद कमी करण्याची गरज भासू शकते.
‘पेलिओशनोग्राफी अँड पेलिओक्लायमेटोलॉजी’ या जर्नलमध्ये 2023 मध्ये प्रकाशित झालेल्या एका अभ्यासानुसार, अब्जावधी वर्षांपूर्वी पृथ्वीवरील दिवस फक्त 19 तासांचा होता. सूर्य आणि चंद्राच्या गुरुत्वाकर्षणामुळे पृथ्वीचा वेग हळूहळू कमी होत गेला. सामान्यतः, चंद्र पृथ्वीपासून दूर जात असल्यामुळे पृथ्वीचा फिरण्याचा वेग कमी व्हायला हवा, पण सध्या तो तात्पुरता वाढताना दिसत आहे.
यामागे ही काही कारणे संभवतात, असे तज्ज्ञांचे मत आहे. पृथ्वीच्या गाभ्यातील हालचाल : पृथ्वीच्या आत असलेल्या वितळलेल्या गाभ्याच्या हालचालीमुळे वेगावर परिणाम होतो. महासागरातील प्रवाह : समुद्रातील पाण्याच्या प्रवाहातील बदलही पृथ्वीच्या फिरण्याच्या गतीवर परिणाम करतात. वातावरणातील बदल : वातावरणातील बदलांचाही पृथ्वीच्या वेगावर सूक्ष्म परिणाम होतो. या सर्व अंतर्गत आणि बाह्य घटकांमुळे पृथ्वीचा वेग तात्पुरता कमी-जास्त होऊ शकतो.
शास्त्रज्ञांनी 2025 सालासाठी 9 जुलै, 22 जुलै आणि 5 ऑगस्ट हे वर्षातील सर्वात लहान दिवस असतील, असा अंदाज वर्तवला होता. मात्र, नवीन आकडेवारीनुसार, 10 जुलै हा आतापर्यंतचा सर्वात लहान दिवस ठरला, जो नेहमीपेक्षा 1.36 मिलिसेकंद लहान होता. मंगळवारी 22 जुलैचा दिवस 1.34 मिलिसेकंदांनी लहान ठरला, ज्यामुळे तो वर्षातील दुसरा सर्वात लहान दिवस ठरेल. जरी आपल्याला हा फरक जाणवत नसला, तरी शास्त्रज्ञ या लहान बदलांवर बारकाईने लक्ष ठेवून आहेत. कारण हे छोटे बदल आपल्या ग्रहाच्या भविष्यातील मोठ्या बदलांची नांदी असू शकतात.