बंगळूर/पासडेना : ‘नासा’ आणि ‘इस्रो’ यांच्या संयुक्त विद्यमाने तयार करण्यात आलेल्या ‘निसार’ (NISAR-Synthetic Aperture Radar) उपग्रहाचा 12 मीटर व्यासाचा विशाल अँटेना (रडार रिफ्लेक्टर) अवकाशात यशस्वीरीत्या पूर्णपणे उघडला गेला आहे. या अँटेनाच्या यशस्वी तैनातीमुळे पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरील बदलांवर आता सेंटीमीटरपर्यंतच्या अचूकतेने नजर ठेवणे शक्य होणार आहे.
युट्रेक्ट (Vantor) येथे कार्यरत असलेल्या शास्त्रज्ञांनी ‘निसार’ उपग्रहाची ही अप्रतिम प्रतिमा टिपली आहे. हा शक्तिशाली रडार उपग्रह सध्या कार्यान्वित असलेल्या उपग्रहांपैकी सर्वात प्रगत आहे.
रिफ्लेक्टरची वैशिष्ट्ये : ‘निसार’च्या या रिफ्लेक्टरचा व्यास 12 मीटर आहे. हा अवकाशात तैनात करण्यात आलेला आजपर्यंतचा सर्वात मोठा रडार अँटेना आहे. प्रक्षेपणाच्या वेळी हा अँटेना छत्रीप्रमाणे दुमडलेला होता आणि ऑगस्ट 2025 मध्ये कक्षेत पोहोचल्यावर तो पूर्णपणे यशस्वीरीत्या उघडण्यात आला. टिपलेल्या या प्रतिमेमुळे अँटेनाची अचूक तैनाती आणि संरचनेची तपासणी करणे शक्य झाले आहे. इमेजिंग करताना उपग्रहाची स्थिती आणि गती याची पुष्टी करण्यासही ही प्रतिमा मदत करते.
हा उपग्रह दर 12 दिवसांतून एकदा पृथ्वीवरील जमीन आणि बर्फाच्छादित पृष्ठभागाचे अत्यंत बारकाईने स्कॅनिंग करू शकतो. यातून जमा होणारा डेटा जागतिक स्तरावर आपत्ती व्यवस्थापन, पायाभूत सुविधांची देखरेख आणि पर्यावरण अभ्यासात मोठी मदत करेल. ‘इस्रो’ आणि ‘नासा’ यांच्यातील ही भागीदारी जागतिक वैज्ञानिक सहकार्यासाठी एक महत्त्वाचा टप्पा ठरली आहे.
अवकाशातून टिपलेल्या ‘निसार’ च्या प्रतिमेतील गुणवत्ता आणि स्पष्टता हे दर्शवते की, हे मिशन पृथ्वीच्या बदलत्या पृष्ठभागाच्या संरक्षणासाठी विश्वसनीय माहिती देण्यास पूर्णपणे सक्षम आहे. ‘निसार’चे कार्य नैसर्गिक आणि मानवी हस्तक्षेपांमुळे पृथ्वीवर होणार्या बदलांची समज वाढवेल, ज्यामुळे आपत्तींची तयारी आणि हवामान (जलवायू) निरीक्षणाचे कार्य अधिक प्रभावी होईल.
‘निसार’ हे नासा आणि इस्रोचे (NASA- ISRO) एक महत्त्वाकांक्षी संयुक्त मिशन आहे. पृथ्वीच्या पृष्ठभागाचे हाय-रिझोल्यूशन रडार इमेजिंग करणे हे त्याचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. या माध्यमातून पुढील गोष्टींवर लक्ष ठेवले जाईल : भूकंप, ज्वालामुखी, आणि भूस्खलन. बर्फाच्या चादरीतील बदल, जंगलतोड आणि जंगलातील बदल. पिकांची स्थिती आणि मानवनिर्मित पायाभूत सुविधांची निरीक्षणे.