वॉशिंग्टन : जेम्स वेब स्पेस टेलिस्कोपने ब्रह्मांडातील अगदी सुरुवातीच्या काही तार्यांचा (Population III stars) शोध लावला असण्याची शक्यता आहे, जे आकाशगंगांची निर्मिती कशी झाली, याबद्दल महत्त्वाचे संकेत देऊ शकतात. अल्बर्ट आईन्स्टाईन यांनी प्रथम वर्तवलेल्या एका नैसर्गिक घटनेच्या सिद्धांताचा वापर करून शास्त्रज्ञांनी पृथ्वीपासून 13 अब्ज प्रकाश-वर्ष दूर असलेल्या LAP1- B नावाच्या दूरच्या तार्यांच्या समूहात या आदिम तार्यांचा शोध घेतला आहे. या शोधाची माहिती ‘द अॅस्ट्रोफिजिकल जर्नल लेटर्स’ मध्ये प्रकाशित करण्यात आली आहे.
‘जनसंख्या-3’ तारे, ज्यांना काहीवेळा ‘डार्क स्टार्स’ असेही म्हणतात, ते सुमारे 13.8 अब्ज वर्षांपूर्वी बिग बँगनंतर तयार झालेले ब्रह्मांडातील प्रारंभीच्या काळातील तारे असल्याचे मानले जाते. या सिद्धांतानुसार, हायड्रोजन आणि हेलियम हे डार्क मॅटर सोबत एकत्र आले, ज्यामुळे सूर्याच्या वस्तुमानाहून एक दशलक्षपट मोठे आणि आपल्या तार्यापेक्षा (सूर्य) एक अब्जपट अधिक तेजस्वी असे प्रचंड मोठे तारे तयार झाले. ‘जेम्स वेब’ने शोधलेले तारे ‘जनसंख्या-3’ प्रकारचे असण्याची अनेक कारणे या टीमला वाटतात, असे या अभ्यासाचे मुख्य लेखक आणि ओहायो येथील ‘युनिव्हर्सिटी ऑफ टोलेडो’ मधील सहयोगी प्राध्यापक व खगोल भौतिकशास्त्रज्ञ एली विस्बाल यांनी सांगितले.
तार्यांच्या स्पेक्ट्रातून त्यांच्या रचनेबद्दल माहिती मिळते. या स्पेक्ट्रात उच्च-ऊर्जा फोटॉन दर्शवणार्या उत्सर्जन रेषा आढळल्या, जे ‘जनसंख्या-3’ तार्यांविषयीच्या अंदाजांशी जुळतात. स्पेक्ट्रावरून असे सूचित होते की, हे तारे खूप मोठे आहेत. प्रत्येकाचे वस्तुमान सुमारे 100 सौर वस्तुमानांएवढे आहे. हे काही सैद्धांतिक गणितांशी जुळते. विस्बाल यांनी सांगितले, ‘जर हे खरोखर ‘जनसंख्या-3’ तारे असतील, तर ही आदिम तार्यांची पहिलीच ओळख आहे.’ यापूर्वी, मार्च 2024 मध्ये प्रकाशित झालेल्या एका संशोधनात, ‘जेम्स वेब’ ने GN- z11 नावाच्या आकाशगंगेत ‘जनसंख्या-3’ तारे शोधले असल्याचा दावा करण्यात आला होता, जे ब्रह्मांड तयार झाल्यानंतर फक्त 430 दशलक्ष वर्षांनी तयार झाले होते.
तथापि, नवीन अभ्यासानुसार LAP1- B चा शोध हाच ‘जनसंख्या-3’ तार्यांच्या तीन सैद्धांतिक अटी पूर्ण करणारा आहे :- कमी-धातूयुक्त वातावरण : तार्यांची निर्मिती कमी धातूयुक्त (हायड्रोजन आणि हेलियम) आणि तार्यांच्या निर्मितीसाठी योग्य तापमान असलेल्या वातावरणात झाली. लहान वस्तुमानाचे समूह : तारे कमी वस्तुमानाच्या समूहांमध्ये तयार झाले, ज्यात फक्त काही खूप मोठे तारे उपस्थित होते. आरंभिक वस्तुमान कार्य : तार्यांच्या निर्मितीवेळी त्यांचे वस्तुमान लोकसंख्येत कसे वितरित झाले, या गणितीय अटी समूहाने पूर्ण केल्या आहेत.