जकार्ता : होमो फ्लोरेसिएन्सिस (Homo floresiensis) या लहान आकाराच्या प्राचीन मानव प्रजातीला ‘हॉबिट’ असे टोपणनाव देण्यात आले आहे. ती सुमारे 50,000 वर्षांपूर्वी नामशेष झाली असावी. नवीन संशोधनानुसार, कमी झालेल्या पर्जन्यमानामुळे शिकारीसाठी उपलब्ध भक्ष्यांची संख्या कमी झाली असावी, ज्यामुळे त्यांना अशा भागात स्थलांतर करण्यास भाग पाडले गेले, जिथे त्यांची आधुनिक मानवांशी स्पर्धा झाली. संशोधक चमूने नमूद केले की, पाऊस कमी होणे हे त्यांच्या नामशेष होण्याचे एकमेव कारण नसावे. सुमारे 50,000 वर्षांपूर्वी झालेला ज्वालामुखीचा उद्रेक देखील त्यांच्या विनाशात एक महत्त्वपूर्ण घटक ठरला असावा.
आतापर्यंत हॉबिटचे जीवाश्म इंडोनेशियातील फ्लोरेस बेटावरील लियांग बुआ नावाच्या एकाच गुहेत सापडले आहेत. 2004 मध्ये H. floresiensis च्या शोधाची माहिती सार्वजनिक झाल्यापासून, शास्त्रज्ञ ही लहान प्रजाती कशी जगली आणि ती का नामशेष झाली, हे शोधण्याचा प्रयत्न करत आहेत. सोमवारी (8 डिसेंबर) कम्युनिकेशन्स अर्थ अँड एन्व्हायरन्मेंट जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या एका शोधनिबंधात, शास्त्रज्ञांनी सांगितले की, 50,000 वर्षांपूर्वी या बेटावर पर्जन्यमान लक्षणीयरीत्या कमी झाले होते. हॉबिट ज्याची शिकार करत असत, त्या स्टेगोडॉन (हत्तीच्या नामशेष झालेल्या प्रजातीचा एक वंश) या प्राण्याची संख्या देखील 50,000 वर्षांपूर्वी फ्लोरेस बेटावरून नाहीशी होण्यापूर्वी कमी झाली होती.
बेटावरील पर्जन्यमान कसे बदलले हे निश्चित करण्यासाठी, चमूने लियांग बुआ जवळ असलेल्या लियांग लुआन नावाच्या गुहेतील एका स्टॅलगमाइटचा अभ्यास केला. स्टॅलगमाइट तेव्हा वाढतात जेव्हा पाण्याची वाफ होते आणि कॅल्शियम कार्बोनेट तयार होते. नवीन वाढीमध्ये मॅग्नेशियमसारख्या इतर खनिजांचेही अल्प प्रमाण असते. संशोधकांनी त्यांच्या शोधनिबंधात नमूद केले की, पाण्याची कमतरता असताना स्टॅलगमाइटस् वेगाने वाढत नाहीत आणि जी वाढ होते त्यात कॅल्शियम कार्बोनेट कमी आणि मॅग्नेशियम जास्त असते.
याचा अर्थ, मॅग्नेशियम आणि कॅल्शियम कार्बोनेटचे प्रमाण मोजून, चमूने पाऊस कधी कमी किंवा वाढला आणि किती प्रमाणात, हे निश्चित केले. संशोधकांना आढळले की, 76,000 वर्षांपूर्वी वार्षिक सरासरी पर्जन्यमान 61.4 इंच (1,560 मिलिमीटर) होते, ते 61,000 वर्षांपूर्वी कमी होऊन 40 इंच (990 मिमी) झाले. या बेटावर 50,000 वर्षांपर्यंत कमी झालेला पाऊस कायम राहिला. त्यानंतर, जवळच्या एका ज्वालामुखीचा उद्रेक झाला आणि बाहेर पडलेल्या खडकाचा एक थर बेटावर पसरला.