न्यूयॉर्क : अंटार्क्टिका खंडातून शास्त्रज्ञांनी 60 लाख वर्षांपूर्वीचा बर्फाचा एक तुकडा बाहेर काढला आहे. हा बर्फ थेट कालमापन केलेला आतापर्यंतचा सर्वात जुना बर्फ आहे. या शोधातून शास्त्रज्ञांना पृथ्वीच्या प्राचीन हवामानाची माहिती मिळण्यास मदत होणार आहे.
28 ऑक्टोबर रोजी ‘पीएनएएस’ (PNAS) या जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या एका नवीन अभ्यासानुसार, हा विक्रम मोडणारा बर्फ आणि त्यात अडकलेले हवेचे बुडबुडे, सुमारे 27 लाख वर्षे जुन्या असलेल्या पूर्वीच्या सर्वात जुन्या ज्ञात बर्फाच्या नमुन्यांपेक्षा दुप्पट वयाचे आहेत. बर्फाचे गाभे (ice cores) हे टाईम मशिनसारखे आहेत, जे शास्त्रज्ञांना आपला ग्रह भूतकाळात कसा होता, हे पाहण्याची संधी देतात, असे या अभ्यासाच्या प्रमुख लेखिका आणि मॅसॅच्युसेट्समधील वुड्स होल ओशनोग्राफिक इन्स्टिट्यूशनमधील सहायक शास्त्रज्ञ सारा शॅकलटन यांनी एका निवेदनात सांगितले.
‘अॅलन हिल्सचे गाभे आपल्याला शक्य आहे त्यापेक्षा खूप पूर्वीच्या काळात घेऊन जातात.’ हा बर्फ आणि हवा मायोसिन युगातील (230 लाख ते 53 लाख वर्षांपूर्वी) आहेत. त्यावेळी पृथ्वी खूप उष्ण होती, समुद्राची पातळी उंच होती आणि ग्रहावर आता विलुप्त झालेले प्राणी जसे की, सॅबर-टूथ्ड मांजरी, ओकापीसारखे जिराफ, आर्क्टिक गेंडे आणि पहिले मॅमथ होते. शॅकलटन आणि त्यांच्या सहकार्यांनी 2019 ते 2023 दरम्यान पूर्व अंटार्क्टिकाच्या दुर्गम अॅलन हिल्स ब्लू आइस एरियामध्ये हा विक्रम मोडणारा बर्फ शोधला.
अभ्यासानुसार, अॅलन हिल्स बर्फाचे मैदान समुद्रसपाटीपासून सुमारे 6,500 फूट (2,000 मीटर) उंचीवर आहे. नमुने मिळवण्यासाठी संशोधकांनी बर्फाच्या थरामध्ये 330 ते 660 फूट (100 ते 200 मीटर) खाली ड्रिलिंग केले. त्यानंतर त्यांनी हवेच्या कणांमध्ये असलेल्या अर्गोन समस्थानिकांच्या (argon isotopes) किरणोत्सर्गी र्हासाचे मापन करून उत्खनन केलेल्या बर्फाच्या गाभ्यांचे कालमापन केले. या गाभ्यांमधील ऑक्सिजन आयसोटोप्सचा मागोवा घेऊन शास्त्रज्ञांनी हे देखील निश्चित केले की, गेल्या 60 लाख वर्षांमध्ये अॅलन हिल्स प्रदेशात सुमारे 22 अंश फॅरेनहाईट (12 अंश सेल्सिअस) पर्यंत सतत थंडावा आला आहे.
जरी अंटार्क्टिका आणि संपूर्ण पृथ्वी गेल्या काही हजार वर्षांपासून हळूहळू थंड होत असली, तरी मनुष्य मोठ्या प्रमाणात उष्णता शोषून घेणारे हरितगृह वायू वातावरणात सोडून जागतिक तापमान झपाट्याने वाढवत आहेत. नवीन अभ्यासाच्या लेखकांनी सांगितले की, या बर्फाच्या गाभ्यांचे विश्लेषण करून, ते हरितगृह वायू आणि समुद्रातील उष्णतेची प्राचीन पातळी समजू शकतात. यामुळे त्यांना पृथ्वीच्या इतिहासातील हवामान बदलाच्या नैसर्गिक कारणांना अधिक चांगल्या प्रकारे समजून घेता येईल.