प्रयागराज : पुढारी वृत्तसेवा
Kumbh Mela 2025 : गंगाजल हे अमृताच्या समतुल्य आहे असे अनेक काळापासून मानले जात आहे कारण त्यात समुद्र मंथनाच्या वेळी बाहेर पडलेल्या अमृताचे थेंब मिसळले आहेत. हो, आपण त्याच मंथनाबद्दल बोलत आहोत जे देव आणि दानवांनी एकत्र केले होते, पण जेव्हा दानवांनी अमृतासाठी लढायला सुरुवात केली तेव्हा कोणीही ते मिळवू शकले नाही. या संघर्षादरम्यान, अमृत कलशाचे काही थेंब पृथ्वीवर पडले, ज्यामुळेच महाकुंभमेळ्याची सुरुवात झाली.
पृथ्वीवर चार ठिकाणी अमृताचे चार थेंब पडले, त्यापैकी एक हरिद्वार, प्रयागराज, नाशिक आणि उज्जैन आहे. या कारणास्तव, देशातील फक्त या ४ ठिकाणी महाकुंभ आयोजित केला जातो. असे म्हटले जाते की, एकदा देवराज इंद्र अहंकारी झाला होता, या अहंकारात त्याने महर्षी दुर्वासांचा अनादर केला, त्यानंतर दुर्वास ऋषी क्रोधित झाले आणि त्यांनी देवराज इंद्राला दरिद्री होण्याचा शाप दिला, ज्यामुळे देवतांची संपत्ती आणि समृद्धी नष्ट झाली. सर्व शुभ कार्ये वैभवाप्रमाणे समृद्धीही संपली. दुःखी होऊन, सर्वजण भगवान नारायणाकडे गेले. म्हणून भगवान विष्णूने देवांना समुद्रमंथन करण्यास सांगितले. त्यांनी राक्षसांची मदत घेण्यासही सांगितले.
यानंतर देवतांनी जस-तसे करून राक्षसांना यासाठी तयार केले. भगवान विष्णूने वासुकी नागाला मथनी (रस्सी) होण्यास सांगितले आणि स्वत:हा भगवान विष्णु कासव होउन मंदराचल पर्वताला आपल्या पाठीवर ठेवले. मग समुद्रमंथनाला सुरूवात झाली. म्हटले जाते की, समुद्र मंथन अनेक युगांपर्यंत चालला. विष्णु पुराणाच्या मते समुद्र मंथनातून एकुण १४ रत्ने निघाली होती.
पहिले- कालकूट विष, जे भगवान शिव यांनी सेवन केले आणि तेव्हापासून त्यांचे नाव नीलकंठ पडले.
दुसरे- कामधेनू गाय, ती ऋषीमुनींना देण्यात आली होती असे म्हटले जाते.
तिसरा- उच्चैश्रवा घोड़ा, तो मनाच्या वेगाने धावत होता, तो राक्षसांचा राजा बळी याने ठेवला होता.
चौथा- ऐरावत हत्ती, तो देवराज इंद्राने ठेवला होता.
पाचवा- कौस्तुभ मणि, तो स्वतः भगवान विष्णूने परिधान केला होता.
सहावा - कल्पवृक्ष, हे देखील देवांनी स्वर्गात लावले होते.
सातवा- अप्सरा रंभा हिलाही देवांनी स्वर्गात ठेवले होते.
आठवी - सर्व ऐश्वर्यांची अधिष्ठात्री देवता, देवी लक्ष्मीची निवड भगवान विष्णूने केली होती.
नववी - देवी वारुणी, वारुणी म्हणजे मद्य, ही राक्षसांकडे ठेवली जात असे.
दहावा- बाल चंद्रमा (बाल चंद्र), भगवान शिवाने त्याला आपल्या डोक्यावर स्थान दिले.
अकरावे - पारिजाताचे झाड, हे देखील देवांनी ठेवले होते, असे म्हटले जाते की त्याला फक्त स्पर्श केल्याने शरीराचा थकवा निघून जातो.
बारावा- पंचजन्य शंख, भगवान विष्णूने तो स्वतःकडे ठेवला.
तेरावा आणि चौदावा - धन्वंतरीच्या हातातून एक सुंदर भांडे, म्हणजेच अमृताने भरलेला घडा बाहेर आला, जो देवांनी स्वीकारला होता.