वाळण ः रोहित पोरे
आषाढ नंतर श्रावणात रानभाज्या ना आहारातही प्राधान्य दिले जात असलयाने सर्वगुणसंपन्न अशा रानभाज्या ना बाजारात विशेष मागणी असते. महाड तालुक्यातील अनेक आदिवासी सह शेतकरी महिला रानभाज्या घेऊन त्याची विक्री घरोघरी करत आहेत करटोळी (कर्टुले) रानभाजी आरोग्य साठी उपयुक्त व फायदेशीर आहे.
कर्टुले’ ही भाजी विशेषत: पावसाळ्यात येते. याला इंग्लिशमध्ये स्पायनी गॉर्ड असं म्हटलं जातं. हल्ली तुम्ही पाहिलं असेल तर ही भाजी बाजारात मोठ्या प्रमाणात उपलब्ध आहे. हिरव्या रंगाच्या या अंडाकार भाजीत व्हिटॅमिन, मिनरल्स, फायबरसारखे अनेक आवश्यक पोषकत्त्व असतात.
‘कर्टुले’मुले रक्तातील साखर नियंत्रणात ठेवते राष्ट्रीय आरोग्य संस्था (छखक) नुसार, तुमच्या आहारात ‘कर्टुले’चा समावेश केल्याने तुमच्या रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रणात राहण्यास मदत होऊ शकते. त्यात कॅलरीज आणि कार्बोहायड्रेट्स कमी असतात आणि त्यात फायबरचे प्रमाण जास्त असते, जे रक्तातील साखरेचे व्यवस्थापन करण्यासाठी आवश्यक असते. काही अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की, ‘कर्टुले’ खाल्ल्याने इन्सुलिन संवेदनशीलतादेखील सुधारू शकते.
यकृताच्या कार्यालादेखील मदत होऊ शकते. त्यात अँटीऑक्सिडंट्स आणि फ्लेव्होनॉइड्स असल्याने आपल्या यकृतासाठी ते उत्तम बनते. नियमितपणे त्याचे सेवन केल्याने फॅटी लिव्हर रोगाचा धोका टाळता येतो. सांधेदुखी असो किंवा ताप यावर सुद्धा, ‘कर्टुले’ हा एक नैसर्गिक उपाय म्हणून बराच काळ वापरला जात आहे. पोषणतज्ज्ञ नवनीत बत्रा यांच्या मते, त्याच्या अर्कांमध्ये दाहक-विरोधी आणि वेदना कमी करणारे गुणधर्म आहेत. हे दुखापतींना शरीराची प्रतिक्रिया शांत करण्यास मदत करतात.
एनआयएचच्या आणखी एका अभ्यासात असे म्हटले आहे की, कर्टुल्यामध्ये नैसर्गिक लघवीचे प्रमाण वाढवणारा पदार्थ असतो, जो जास्त द्रव बाहेर काढण्यास मदत करतो, ज्यामुळे रक्तदाब कमी होऊ शकतो आणि मूत्रपिंडांवरील ताण कमी होऊ शकतो. संशोधनात असेही सूचित केले आहे की, ते कोलेस्ट्रॉल कमी करू शकते, हृदय व रक्तवाहिन्यांसंबंधी जोखीम घटक कमी करून हृदयासाठी अतिरिक्त संरक्षण प्रदान करते.
व्हिटॅमिन ए हे चांगल्या दृष्टीसाठी महत्त्वाचे पोषक तत्व आहे. व्हिटॅमिन ए समृद्ध असल्याने, ही भाजी दृष्टी सुधारण्यास मदत करते. नियमित सेवनाने रात्रीच्या अंधत्वाचा धोकादेखील कमी होऊ शकतो, ज्यामुळे तुमचे डोळे पुढील काही वर्षांसाठी निरोगी राहतात.आदी या भाजीचा आरोग्यासाठी फायदा होत आहे.
कर्टुले या भाजीमुळे रोगप्रतिकारशक्ती वाढतेच, सोबतच शरीराचं पोषण करण्यास मदत होते. हृदयाचे आरोग्य वाढवण्यापासून आणि जळजळ कमी करण्यापासून ते रक्तातील साखर नियंत्रणापर्यंत, ही साधी भाजी तुमच्या आरोग्यासाठी पूर्णपणे बदल घडवून आणू शकते. निरोगी जीवनशैलीकडे एक पाऊल पुढे टाकायचे आहे का? मग या पावसाळ्यात तुमच्या आहारात ‘कर्टुले’ या भाजीचा वापर केला जातो श्रावणात मांसाहार वर्ज्य असल्याने अनेक घराघरात रानभाज्या प्राधान्य दिले जात आहे.